Με διάθεση σκωπτική και όχι καθώς πρέπει… Γάτες, Μπουκόφσκι και Καβάφης. Συνέντευξη του Γιώργου Μικάλεφ στην Καλλιόπη Λιαδή.
Εξ αφορμής της πρόσφατης ατομικής έκθεσης με τίτλο Oil Disaster
Γιώργος Μικάλεφ
Με κυνισμό και αυστηρότητα...
Πώς συνδέονται ο Καβάφης, ο Μπουκόφσκι, η Φρίντα και ο Βαν Γκογκ με την παραδοσιακή ελληνική οικογένεια; Η έκθεση “Oil Disaster” του εικαστικού, Γιώργου Μικάλεφ, που πρόσφατα παρουσιάστηκε στη Mataroa Gallery, περιλάμβανε τις απεικονίσεις τους σε απρόσμενες συνθέσεις. Mια συλλογική παρουσίαση των ζωγραφικών του έργων, έφερε το θεατή σε επαφή με τις οικείες θεματικές του – τη θέση και κατάχρηση της εξουσίας, το ρόλο της γυναίκας, την ελληνική κοινωνία, τον καθωσπρεπισμό, μεταξύ άλλων – με πορτραίτα μεγάλων μορφών της λογοτεχνίας (Καβάφη, Πόε, Μπουκόφσκι) και της ζωγραφικής (Μοντιλιάνι, Βαν Γκογκ, Φρίντα Κάλο) και ανασυνθέσεις γνωστών ζωγραφικών έργων.
Με κυνισμό και αυστηρότητα, με στοιχεία από την τέχνη των κόμικς που υπηρετεί, ο Μικάλεφ δημιουργεί μορφές έτοιμες να κατασπαράξει η μία την άλλη ή έχουσες μεγάλη ερωτική ορμή, σαρκάζει και σχολιάζει τα κακώς κείμενα ή τα κακώς νοούμενα της καθημερινότητας και αφορίζει την υποκρισία. Αντιθέτως προσεγγίζει με τρυφερότητα και επιμέλεια τα πορτραίτα των λογοτεχνών και των ζωγράφων, εκφράζοντας έτσι τον σεβασμό και το θαυμασμό του στο έργο αλλά και τη ζωή τους. Αντίστοιχα στις ανασυνθέσεις γνωστών «κλασσικών» έργων οικειοποιείται το θέμα, υποδηλώνοντας ότι τον έχει παρασύρει σε ταξίδι εσωτερικό και του έχει προσφέρει ένα παράθυρο δημιουργικής φυγής.
Μια πιο προσωπική τοποθέτηση στο έργο και τον κόσμο του, μοιράζεται στη συνέντευξη που ακολουθεί.
Καλλιόπη Λιαδή
Ποια είναι η ποιότητα των λαδιών που σε κάνει να τα επιλέγεις ανάμεσα από άλλα υλικά;
Έχω πειραματιστεί αρκετά με τα υλικά γιατί νομίζω πως αυτό πρέπει να κάνει κάθε δημιουργός ώστε να καταλήξει στο μέσο που ταιριάζει περισσότερο στη γραφή του. Τα λάδια τα αγάπησα από την πρώτη στιγμή για τη ζωντάνια τους, τη μυρωδιά τους. Σίγουρα βοηθάνε και οι ιδιότητες του χρώματος, όπως το ότι αργεί να στεγνώσει και μπορείς να το δουλεύεις χωρίς άγχος ή βιασύνη.
Σε αρκετά από τα έργα σου εμφανίζονται, έστω και διακριτικά, μια-δύο γάτες. Ποιος ο
συμβολισμός της γάτας και ο ρόλος της;
Αρχικά να πω πως αγαπώ τις γάτες. Ιδιαίτερος συμβολισμός πέρα από τη φύση του ίδιου του ζώου, δεν υπάρχει. Η γάτα είναι ένα άγριο ζώο που βάζουμε στο σπίτι μας και την μια στιγμή μπορεί να βασανίσει ένα αθώο πλάσμα μέχρι θανάτου για να παίξει και την επόμενη να έρχεται για χάδια στην αγκαλιά μας. Τυραννική και τρυφερή συνάμα, η γάτα με γοητεύει με την ειλικρίνεια, την σκληρότητα, την ομορφιά της.
Γιατί έχουν αφαιρεθεί τα μάτια από τα περισσότερα πορτρέτα που απεικονίζεις;
Αυτό είναι κάτι που προέκυψε στην εξελικτική πορεία της ζωγραφικής μου. Δεν ήμουν ποτέ μεγάλος οπαδός της αφαίρεσης αλλά τα μάτια απλά έπεσαν μια μέρα. Αργότερα, έχοντας φροντίσει έναν δικό μου άνθρωπο με καρκίνο στο πρόσωπο και έχοντας δει την «αφαιρετική» ικανότητα αυτής της ασθένειας σε όλο το φρικτό της μεγαλείο, πολλές φορές βάζω ένα στρογγυλό κόκκινο κύκλο στο μάτι ή αφαιρώ και το μισό πρόσωπο άσχετα πάντα με το ζωγραφικό θέμα, σε ανάμνηση…
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι τα έργα σου είναι πολύ ηχηρά. Aν πράγματι συνοδεύονταν
από ήχο τι θα ακούγαμε;
Θα ακουγόταν ταυτόχρονα τα νυχτερινά του Σοπέν και «το όνομα μου είναι άνθρωπος» των Καταχνιά σε αέναη επανάληψη.
Σε αρκετά από τα έργα που παρουσίασες έχεις οικειοποιηθεί θέματα και συνθέσεις γνωστών
ζωγράφων και τα έχεις αποδώσει με το δικό σου τρόπο προσθέτοντας επιπλέον μορφές και
λεπτομέρειες. Πως προέκυψε αυτό το εικαστικό κολλάζ; Σε ενέπνευσε το ήδη υπάρχον έργο
ή σε οδήγησε η ανάγκη να εικονοποιηθεί κάποιο σχόλιο που ήθελες να κάνεις;
Σίγουρα το πρώτο. Είναι όπως στη μουσική διασκευάζει κάποιος ένα αγαπημένο του τραγούδι με τον δικό του πάντα τρόπο. Το κάνω ορμώμενος από αγάπη και θαυμασμό και πάντα με απεριόριστο σεβασμό, χωρίς καμία διάθεση «ιεροσυλίας». Είναι εξάλλου για μένα και μια μορφή φαντασιακής επικοινωνίας με τους μεγάλους παλαιούς.
Στο έργο με την ελληνική οικογένεια που φιλοτέχνησε ο Κώστας Γραμματόπουλος για το
αναγνωστικό των Ι. Κ. Γιανέλη και Γ. Σακκά έχεις κάνει μια σημαντική παρέμβαση στη
γυναίκα/μητέρα, παρουσιάζοντας την, πέρα από γυμνή, με πολλούς μαστούς – κάτι που
παρατηρούμε και σε άλλες γυναικείες μορφές των έργων σου- . Τι επιθυμείς να σχολιάσεις
στη συγκεκριμένη περίπτωση;
Είναι ένα σχόλιο πάνω στην απεικόνιση της θλιβερής πραγματικότητας μιας πολύ συντηρητικής εποχής. Η γυναίκα παραδοσιακά αποτελεί ένα πολυ-μηχάνημα. Είναι ταυτόχρονα μια μηχανή αναπαραγωγής Ελληνόπουλων, η δούλα, η κυρά, η κολώνα του σπιτιού, η ηθική βιτρίνα του σπιτιού, ο σάκος πυγμαχίας για εκτόνωση του αφέντη κλπ. Στέκεται γυμνή μπροστά σε όλους γιατί δεν έχει κάτι για τον εαυτό της. Είναι ένα κοινόχρηστο κομμάτι κρέατος βορά στους δικαστές και στους κανίβαλους του σπιτιού, της γειτονιάς, της κοινωνίας.
Στα έργα σου γενικότερα κάνεις κοινωνικά και πολιτικά σχόλια κυρίως για τη διάρθρωση της
ελληνικής κοινωνίας. Πώς πιστεύεις η σημερινή ελληνική κοινωνία μπορεί να αντιπαλεύσει
τα προκατασκευασμένα σχήματα;
Δεν είμαι από τους αισιόδοξους και δεν πιστεύω πως μπορεί να αλλάξει κάτι ουσιαστικά. Η παιδεία είναι ο μόνος «αναίμακτος» δρόμος και τις αλλαγές θα τις βλέπαμε έναν αιώνα μετά. Αλλά πάλι τίθεται το ζήτημα του ποιος θα ορίσει το περιεχόμενο αυτής της παιδείας και ποιος θα την εφαρμόσει.
Εγκλωβισμένη εφηβική ψυχή σε σώμα ενήλικα. Ο Γιώργος Μικάλεφ είναι σίγουρα ο καλύτερος αντισυστημικός εικονογράφος της γενιάς του. Ευφυής, ανθρωποκεντρικός, πολιτικοποιημένος και συγχρόνως εμμονικός καρφώνει αδιάκοπα τη ψευτοκουλτούρα του ξιπασμένου, φωνάζοντας μέσα από τα έργα του όλα όσα όλες/οι/α θέλουν να πουν αλλά διστάζουν. Ένας ολικός αρνητής ενηλικίωσης – όπως αυτοχαρακτηρίζεται – εν πλήρει δράσει.
Ζώης Σπ. Κουτρούλης
Αν θα είχες για μια μέρα τη δυνατότητα να αλλάξεις τρία πράγματα στην Ελλάδα, ποια θα
ήταν αυτά;
Θεός για μια μέρα λοιπόν! Παρακαλώ να μου συγχωρέσετε τις όποιες αστοχίες λόγω έλλειψης εμπειρίας σε αυτή τη θέση. Θα άλλαζα τους ρόλους των ξεπουλημένων δημοσιογράφων. Δηλαδή εκεί που καθημερινά ταΐζουν τον κόσμο με περιττώματα, θα τους μεταμόρφωνα για μια μέρα σε μύγες σε ένα λιβάδι γεμάτο σβουνιές. Τους ρατσιστές, τους φασίστες και γενικά όλα τα ακροδεξιά στοιχεία, θα τα μεταμόρφωνα σε «λαθρό» όπως τους αρέσει να αποκαλούν τους ταλαίπωρους αυτούς ανθρώπους και θα τους στοίβαζα σε άθλιες βάρκες σε τρικυμισμένες θάλασσες. Τέλος θα έβαζα κάθε καπιταλιστικό γουρούνι να δουλέψει με υπερωρίες στις πιο ζόρικες βάρδιες των επιχειρήσεων τους και θα άδειαζα εντελώς τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους.
Για ποια ιστορική περίοδο θα επέλεγες να φιλοτεχνήσεις μία ιστορία κόμικ και πώς θα
διαχειριζόσουν την αναπαράσταση του;
Νομίζω πως θα επέλεγα μια ιστορική περίοδο του μέλλοντος. Θα μου παρείχε σίγουρα μεγαλύτερη ελευθερία και θα ήμουν απαλλαγμένος από το βάρος και την ευθύνη της ιστορίας. Μια πρώτη σκέψη θα ήταν μια χιλιοειπωμένη post-apocalyptic ιστορία όπου η Γη θα ήταν ένα αφιλόξενο μέρος για τους ανθρώπους κλπ κλπ. Απλά θα εξαφάνιζα τους ανθρώπους και οι πρωταγωνιστές θα ήταν μικροοργανισμοί, κατσαρίδες, δέντρα ή κάποιο νέο είδος που θα προσπαθεί να χτίσει ξανά μια κοινωνία για να την καταστρέψει και πάλι απ’ την αρχή μέχρι να σβήσει ο ήλιος.
Αν θα είχες την ευκαιρία να περάσεις μία μέρα είτε με τον Μοντιλιάνι ή με τον Μπουκόφσκι
ποιον θα επέλεγες και γιατί;
Α, καθόλου δεν θα ήθελα να γίνω βάρος ούτε στον έναν ούτε στον άλλον! Εξάλλου, μελετώντας το έργο που άφησαν πίσω τους αυτοί οι άνθρωποι, είναι σαν να βρίσκονται ήδη κοντά σου σε μια γωνιά του δωματίου, στον αέρα που αναπνέεις, στο κρασί που πίνεις, με ένα αιώνιο μελαγχολικό χαμόγελο στα αθάνατα πρόσωπα τους.
Βέβαια, αν πρέπει οπωσδήποτε να διαλέξω, θα επέλεγα σίγουρα τον Μπουκόφσκι, κυρίως για να καταλαβαινόμαστε. Ιταλικά και γαλλικά δεν γνωρίζω. Θα αράζαμε κάπου ήσυχα, με γάτες αγκαλιά και ένα ραδιόφωνο που θα έπαιζε Mahler, θα πίναμε φτηνό κρασί και μετά θα τον άφηνα στην ηρεμία του. Δεν θα τον ενοχλούσα με δικές μου φλυαρίες αλλά αν είχε όρεξη να μου μιλήσει θα καθόμουν να τον ακούσω ευλαβικά.
To εξώφυλλο ποιου συγκροτήματος θα ήθελες να εικονογραφήσεις;
Ως τώρα έχω εικονογραφήσει κυρίως εξώφυλλα φιλικών underground σχημάτων και είμαι ευχαριστημένος με αυτό. Δεν τολμώ να ονομάσω κάποιο σχήμα είναι η αλήθεια αλλά μπορώ να αναφέρω κάποια αγαπημένα εξώφυλλα περασμένων δεκαετιών που θα ήθελα πάρα πολύ να ήμουν ο δημιουργός τους: A Social Grace των Psychotic Waltz, Road To Ruin των Ramones και Skeletons From The Closet των Grateful Dead.
Αν θα σου ζητούσαν να αποδώσεις ζωγραφικά ένα ποiημα του Καβάφη, ποιο θα ήταν αυτό
και πως το φαντάζεσαι αυτή τη στιγμή;
Θα ήταν σίγουρα το κάτωθι:
Μελαγχολία τοῦ Ἰάσωνος Κλεάνδρου
ποιητοῦ ἐν Κομμαγηνῇ· 595 μ.Χ.*
Τό γήρασμα τοῦ σώματος καί τῆς μορφῆς μου
εἶναι πληγή ἀπό φρικτό μαχαῖρι.
Δέν ἔχω ἐγκαρτέρησι καμιά.
Εἰς σέ προστρέχω Τέχνη τῆς Ποιήσεως,
πού κάπως ξέρεις ἀπό φάρμακα·
νάρκης τοῦ ἄλγους δοκιμές, ἐν Φαντασίᾳ καί Λόγῳ.
Εἶναι πληγή ἀπό φρικτό μαχαίρι. —
Τά φάρμακά σου φέρε Τέχνη τῆς Ποιήσεως,
πού κάμνουνε — γιά λίγο — νά μή νοιώθεται ἡ πληγή.
(1921)
Θα το απέδιδα ζωγραφίζοντας τον Αλεξανδρινό ποιητή γυμνό. Μια σκιώδης γερασμένη φιγούρα θα κρατάει μαχαίρι κοφτερό και θα κομματιάζει το κορμί του την ώρα που ο τελευταίος θα προσπαθεί απεγνωσμένα με μια πένα-σακοράφα να ράβει τις φριχτές πληγές του.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου κομίστες;
Από τους μεγάλους παλαιούς είναι σίγουρα ο Robert Crumb και ο Reiser. Δύο δημιουργοί με εντελώς διαφορετική γραφή ο καθένας, αλλά με τόσο ανατρεπτικά και καυστικά μηνύματα δίχως κανένα όριο και ίχνος πολιτικής ορθότητας. Η ελευθερία της έκφρασης σε όλο της το μεγαλείο. Από τους κομίστες στη χώρα μας αγαπώ πολύ κόσμο και δεν θα μπορούσα να αναφέρω ονόματα από φόβο μήπως ξεχάσω κάποιον. Επίσης να σημειώσω πως εκτός από το ταλέντο, γνωρίζοντας τους δημιουργούς από κοντά, διαπιστώνεις πως αυτός ο χώρος διαθέτει πολλά απ’ τα καλύτερα παιδιά.
Αν θα έπρεπε να επιλέξεις τι θα κρατούσες, την τέχνη της ζωγραφικής ή την τέχνη των
κόμικς;
Αν απαντούσα εντελώς αυθόρμητα θα διάλεγα τη ζωγραφική -η πρώτη αγάπη και παντοτινή- αλλά με λίγη παραπάνω σκέψη και μια δόση πονηριάς, θα επέλεγα τα κόμικς παρόλο που δεν έχω ασχοληθεί πολύ με το είδος. Αυτό γιατί τα κόμικς μπορούν να συμπεριλάβουν σχεδόν τα πάντα… τη ζωγραφική, τη λογοτεχνία, ακόμα και τη μουσική, δηλαδή ό,τι αγαπώ.
Αν σου ζητούσαν να σχολιάσεις με ένα σχέδιο σου αυτό που διαδραματίζεται στο χώρο της
θεατρικής εκπαίδευσης πώς θα επέλεγες να το απεικονίσεις;
https://georgemicalef.blogspot.com/
https://www.facebook.com/georgemicalefcreations
George Micalef Creations
https://www.instagram.com/george_micalef
https://www.facebook.com/george.micalef
Επιμέλεια συνέντευξης: Καλλιόπη Λιαδή
Φωτογραφίες έκθεσης και Γιώργου Μικάλεφ: Ζώης Σπ. Κουτρούλης
Η Καλλιόπη Λιαδή γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και κατάγεται από τη Χίο. Σπούδασε ζωγραφική στο Brooklyn College (CUNY) στη Νέα Υόρκη (1990-1995) και έχει κάνει πολλές διαφορετικές διαδρομές στο χώρο της δημιουργικής έκφρασης. Όσες ολοκληρώθηκαν είχαν αίσιο τέλος, ενώ κάποιες εξελίσσονται ακόμα. Σημαντικοί σταθμοί αποτέλεσαν η εγκατάσταση της στη Χίο και η δημιουργία της πολιτιστικής δράσης «Αίθουσα Τεχνών Καλλιόπη» (2006 – 2014).
Τα τελευταία χρόνια μπήκε στον κόσμο της αφηγηματικής τέχνης που τώρα εξερευνά δημιουργώντας πια εικόνες με τον προφορικό λόγο.
Συνεργάστηκε με την πολιτιστική ιστοσελίδα «Απλωταριά», κυρίως, ως παραγωγός της εκπομπής-podcast «Ανοιχτά Ημερολόγια» (2015-2018). Από το 2018 η εκπομπή μεταδίδεται κάθε Πέμπτη, 8-9μ.μ., στο διαδικτυακό «Πορτοκαλί Ραδιόφωνο». Από το 2016 συντονίζει εικαστικά εργαστήρια για παιδιά στην «Ομάδα έκφρασης και παιχνιδοπλασίας Αερικό».
