Ο ζωγράφος του βυθού, Γιάννης Μανιατάκος σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις στη Μαρία Γκούμα.



Ο
μεγάλος δάσκαλος, ζωγράφος και γλύπτης Γιάννης Μανιατάκος, αφιερωμένος για πάνω
από μισό αιώνα στην Τέχνη και τους μαθητές του, σε μια εκτός πρωτοκόλλων
συζήτηση με τη Μαρία Γκούμα, ( Msc ). Το www.itsonlyarts.com
 εξασφάλισε το υλικό και το καταθέτει ως ελάχιστο φόρο
τιμής και μνήμης στον προσφάτως εκλιπόντα εικαστικό.


Γιάννης Μανιατάκος.
Γλύπτης, ζωγράφος, φωτογράφος, ποιητής, δάσκαλος, πατέρας, σύζυγος. Ένας ωραίος
άνθρωπος. Με υποδέχτηκε στο σπίτι του στα Άνω Πατήσια μαζί με τη σύζυγό του,
την κυρία Γιάννα. Ένα σπίτι – μουσείο με πολλά βιβλία, φωτογραφίες στους τοίχους,
έργα ζωγραφικής της κυρίας Γιάννας, βυθογραφίες και ανθρώπινα γλυπτά του κυρίου
Μανιατάκου. Τα γλυπτά γύρω μας ήταν εκεί σαν για να ακούν και να συντροφεύουν
την κουβέντα μας, μεταφέροντας τα λόγια μας στον δικό τους κόσμο…


Με
απλότητα, ζεστασιά και αλήθεια ο κύριος Μανιατάκος αναφέρθηκε στη ζωή του και
τη δουλειά του, στις δυσκολίες και τις ομορφιές. Γεννήθηκε στη Μάνη το 1935. Σε
ένα φτωχό μέρος, μια οικογένεια με δέκα παιδιά. Σκεφτόταν να γίνει ιπτάμενος,
αλλά επειδή υπήρχαν πολλά θύματα τότε, λόγω του πολέμου, δεν συγκατέθεσε
 ο πατέρας του και ακολούθησε την Τέχνη. Άλλωστε, από το δημοτικό σχολείο
ακόμα οι συμμαθητές του τον αποκαλούσαν «Φειδία». Θυμάται ότι με ένα σουγιαδάκι
σκάλιζε στο ξύλο ένα πουλάκι με απλωμένα ή μαζεμένα τα φτερά του. Φιλοδοξούσε,
λέει, να το κάνει τόσο λεπτό, που να φαίνονται και οι νευρώσεις του. Μπήκε
λοιπόν στη σχολή Καλών Τεχνών και ακολούθησε  πορεία 30 ετών ως διευθυντής
του Προπαρασκευαστικού Επαγγελματικού Σχολείου Καλών Τεχνών Τήνου.

Όλα
αυτά τα χρόνια ψάχνει και βρίσκει την αμφίπλευρη ισοτιμία των πραγμάτων μέσα
από τη φύση, η οποία είναι σοφή πάντα, όπως υποστηρίζει. Με τη φύση, τον ήλιο
και βέβαια την ψυχή και γνώση του ανθρώπου πορευόταν στη δουλειά του,
 αυτά θεωρεί σπουδαία και αυτά γέννησαν τα μεσογειακής ομορφιάς γλυπτά της
«Ρούσσας», «της Μαρίας», της «Ζέτας» και άλλων κοριτσιών, το γλυπτό του
Δημητρίου Φαληρέως του φιλοσόφου, που κοσμεί την είσοδο της βιβλιοθήκης της
Αλεξάνδρειας ή το υπέροχο γλυπτό της Μάνας.
Και
όσον αφορά τον λατρεμένο του βυθό, κατέβηκε στα τοπία του για να αρπάξει με
όλες του τις αισθήσεις  τη γοητεία του και να δημιουργήσει τον «Ποσειδών»,
τον «ήσυχο βυθό», το «ο βράχος και η μέδουσα» ή το «Βικτώρια στο Καβαλουρκό»
για να αναφερθώ στα αγαπημένα μου. Έργα που επιτρέπουν στον θεατή μέσω των
Ορατών της φύσης να δει και κάποια εκ των Αοράτων που, όπως δίδασκε τους
μαθητές του, αυτός είναι ο τελικός σκοπός της Τέχνης.
     

     
Αξίες της ζωής σημαντικές για εσάς.
«Να
αφήσουμε το αποτύπωμά μας. Με τους γιους μου τον Θεόδωρο και το Νίκο, μέσω του
έρωτα. Να  αφήσουμε έξω από τα φυσικά μας παιδιά, όπως λέει και ο
Σωκράτης, την παιδογονία και ένα πνευματικό έργο, το  αποτύπωμά μας μέσω
της Τέχνης, μέσω της “Κατερίνας”, μέσω της “Ζέτας”. Εγώ
θέλω, το έργο μου, να είναι πιο μόνιμο. Ας πούμε με τη “Ζέτα” θέλω να
γίνει στο μάρμαρο και να το χαρίσω, αφού δεν το αγοράζει κανείς, στη
γλυπτοθήκη. Άλλη αξία είναι να  μη σκοτώσουμε. Και φυσικά να έχουμε μια
υγιεινή ζωή. Ας πούμε, να φάμε το φαγητό μας, να κοιμηθούμε, να πούμε την
καλημέρα μας στο γείτονά μας. Επίσης, να  μην έχουμε τύψεις για πράγματα
που κάναμε και δεν θέλαμε. Δηλαδή, πάντα νομίζουμε ότι κάνουμε το καλύτερο,
αλλά μόνο στο συγκεκριμένο χρόνο. Στο μεγάλο χρόνο-πλαίσιο μπορεί να έχουμε
κάνει και λάθη».
Μάνα. Αρχέτυπο.  Σκοπός ζωής το μεγάλωμα των παιδιών
της.

«Το
άγαλμα της μητέρας μου το έδωσα 14
Μαΐου 2016 στο πολιτιστικό κέντρο του Γυθείου, που έγινε Κέντρο Πολιτισμού Ανατολικής Μάνης. Χάρισα αυτό το άγαλμα της
μάνας μου στο μπρούτζο. Όλη της η ζωή ήταν προσφορά, προσφορά, προσφορά. Από το
βυζί μέχρι τα πάντα. Η μάνα είναι το ιερότερο πράγμα στον κόσμο».


Τι κρατάει στα χέρια της; Μου έρχεται στο νου το καρβέλι
το ψωμί που θα ταΐσει τα παιδιά της και μετά την ανθρωπότητα.

«Κρατάει
ένα πρόσφορο. Και έχω γράψει επάνω: “Η Τέχνη Κατά της Λήθης”».
Πιάνετε και τα Αόρατα μέσω των Ορατών.
«Εάν
θέλουμε να σοβαρολογούμε δεν είναι να κάνουμε μια ακριβή αντιγραφή. Μέσα από
την ψυχή μας πιάνουμε λιγάκι παραπέρα από αυτά που μας λένε τα αντικείμενα, τα
Ορατά. Αυτά προσπαθούμε να βάλουμε μέσα στη δουλειά μας, υποσυνείδητα. Και για
αυτό πιστεύω τα έργα συγκινούν, όταν δηλαδή έχουν κάτι περισσότερο από το
συνηθισμένο, ορισμένο δηλαδή σχήμα, χρώματα κτλ. Τότε, μας πιάνουν πιο πολύ.
Για παράδειγμα, ένα ναυάγιο που ζωγράφισα. Τα χρώματα περίπου είναι αυτά. Όμως
εγώ το βλέπω σαν το θάνατο. Είναι του ’82. Είχα βρει το καΐκι έτσι και το
αισθανόμουν ότι είναι ο θάνατος εκεί πέρα. Δεν με τρομάζει αλλά με πηγαίνει
προς τα εκεί».
Ο Δημήτριος Φαληρέας, πνευματικός άνθρωπος,  κρατάει
ένα μήνυμα στο χέρι.
Τι γράφει αυτό το μήνυμα;

«Και
αυτός, όπως ο παπάς κρατάει με το αριστερό χέρι το Άγιο Δισκοπότηρο σκεπασμένο
και κοινωνεί τους ανθρώπους με Πνεύμα το ίδιο και ο Φαληρέας μέσα στον πάπυρο
έχει ένα πνευματικό μήνυμα για τους ανθρώπους. Το Ευαγγέλιο του Φαληρέα θα
έλεγα ότι λέει μέσα “Καλύτερο μέλλον”».  


Τι βοηθάει για να ανθίσει ένα καλύτερο μέλλον;
«Η
ψυχή του ανθρώπου να είναι καλά και το σώμα του. Να είναι υγιής».
Λέτε κάπου “Κι εγώ από την ίδια γέννα, έχω αναλώσει
το χρόνο μου, κυνηγώντας την ίδια χίμαιρα της ομορφιάς, γεμίζοντας με
ευχαρίστηση τις μέρες, που περνούσαν περιμένοντας καινούριες”. Πόσο
σημαντικό για τη ζωή σας ήταν να κυνηγάτε την ομορφιά;

«Πολύ
σημαντικό. Σχεδόν όλοι, τα παιδιά μου, τα αδέρφια μου είναι σημαντικά, αλλά
είναι ένας διαρκής, ασταμάτητος έρωτας η δουλειά. Το να κάτσεις να προσέξεις
ποιες τρίχες είναι και πόσο είναι πιο μπροστά από τις άλλες απέναντι και από
εκείνες στο βάθος και από το πιγούνι, είναι μια διεργασία του μυαλού, του αισθήματος,
που σε φτάνει στα άκρα της ευαισθησίας και της λογικής. Κοίταξε για παράδειγμα
ένα φύλλο βασιλικού. Έχει ένα νεύρο στη μέση. Εάν το κόψουμε στη μέση και
ζυγίσουμε τα δύο μέρη είναι ίσα. Είναι η αμφίπλευρη ισοτιμία στη φύση. Ψάχνω
και βρίσκω την αμφίπλευρη ισοτιμία των πραγμάτων. Μέσα από τη φύση η οποία
είναι σοφή πάντα, όμορφη δεν είναι πάντα, γιατί αλλιώτικα είναι να βλέπεις ένα
παιδάκι και αλλιώτικα να βλέπεις ένα γέρο».
Τι άλλο έδινε ευχαρίστηση στις μέρες σας;
«Ο
έρωτας, πολύ μεγάλο κομμάτι της ζωής. Αυτό που δεν με συγκινούσε ποτέ είναι τα
χρήματα και τα σπίτια. Οι πολυτέλειες δεν με ενδιέφεραν ποτέ και ούτε με
ενδιαφέρουν. Λένε για την Κρίση και υπάρχει πράγματι. Εξαρτάται από πού
ξεκινάει κανείς. Εάν είχα να πω ότι έχω περάσει πολύ δυσκολότερα πράγματα είναι
όταν η κοιλιά μου ήταν πρησμένη από την ασιτία, σαν τα μπιαφράκια ή όταν έβλεπα
στη γράνα του δρόμου ένα αυτοκίνητο σκοτωμένους ανθρώπους τον έναν πάνω στον
άλλον. Ήταν πολύ χειρότερα από ότι είναι σήμερα. Εξαρτάται σε ποιόν χρόνο και
σε ποιον τόπο βρίσκεσαι. Παπούτσια φόρεσα δεκαέξι χρονών, μα δεν με πείραξε».
 

Ο Δημήτριος Φαληρεύς ( έργο του Γιάννη Μανιατάκου )
στην είσοδο της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.


Εσάς τι σας βοηθούσε στα δύσκολα;
«Θα
σου πω.  Πάντα η δουλειά. Ξεπερνάω όλα τα προβλήματα».
Ο βυθός. Παραμορφώσεις, εναλλαγές σκιάς και φωτός, κίνηση.
Τι μεταφέρεται τελικά στον καμβά;

«Το
πνεύμα του κάθε τοπίου. Γιατί όλα αλλάζουν. Με το που κινείται ο ήλιος
αλλάζουν. Αλλάζει το φως κάτω του βυθού. Αλλάζει όμως και του νερού ενδιάμεσα
από τον πυθμένα μέχρι την επιφάνεια. Αλλάζει όταν κάποιο ρεύμα, θερμότερο ή ψυχρότερο,
περνάει από εκεί. Δεν είναι κάτι σταθερό όπως είναι έξω. Και εν πάση περιπτώσει
βάζεις τα μεγάλα τα χρώματα και συνέχεια τα επεξεργάζεσαι σύμφωνα με το τι ώρα
είναι, πόσο έχουν θολώσει. Τα δουλεύεις πάντα ψάχνοντας από πάνω προς τα κάτω,
κάτω προς τα πάνω, δεξιά, αριστερά, το χτενίζεις όλο. Ρίχνεις μία πινελιά εκεί,
μία πινελιά εκεί. Τι έχει αλλάξει. Γιατί δεν μπορούμε να τα αλλάζουμε όλη την
ώρα. Κρατάμε κάποια στοιχεία. Αυτό που δεν έχω μπορέσει να κάνω ακόμα είναι ότι
όπως γίνεται ο κυματισμός επάνω στην επιφάνεια μερικές φορές βλέπω σαν να είναι
μπαλέτο κάτω στον πυθμένα. Γιατί υπάρχει ένας ρυθμός του κύματος επάνω που
δημιουργείται και κάτω με γκρίζο και φωτεινό και μου θυμίζει γοργόνες που
χορεύουν. Και δεν έχω μπορέσει ακόμα να το πιάσω. Ίσως να το πιάσω κάποτε».
Κύριε
Γιάννη, σας εύχομαι την ολοκλήρωση της “Ζέτας” στο μάρμαρο και το
ζωντάνεμα του χορού με τις γοργόνες στον πυθμένα της θάλασσας!
Σας
ευχαριστώ πολύ!

Η
συνέντευξη παραχωρήθηκε στη
Μαρία Γκούμα στις 3 Ιουνίου 2016.
Ο Γιάννης Μανιατάκος γεννήθηκε το 1935
στο Φλαμοχώρι της Μάνης και πέθανε τον Φεβρουάριο του 2017. Σπούδασε με κρατική
υποτροφία στην Α.Σ.Κ.Τ. αποφοιτώντας το 1965. Το 1971 διορίστηκε Διευθυντής του
Προπαρασκευαστικού Επαγγελματικού Σχολείου Καλών Τεχνών Τήνου στον Πύργο και
παρέμεινε εκεί έως το 2001 που συνταξιοδοτήθηκε.
Αγαπούσε  την Τήνο, λίκνο της Νεότερης Ελλάδας στην
Τέχνη, σαν δεύτερη πατρίδα του. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ήταν η ζωγραφική
μέσα στον βυθό της θάλασσας, όπου ο δημιουργός ταυτιζόταν με το δημιούργημά
του, το τοπίο του βυθού!

Η αναδημοσίευση δεν επιτρέπεται παρά μόνο με την άδεια των διαχειριστών του www.itsonlyarts.com και πάντοτε με αναφορά της πηγής.

Αξίζουν την προσοχή