Εκεί, όπου η ύπαρξη μεταμορφώνεται ολοκληρωτικά. Συνέντευξη με την εικαστικό Άντα Αναστασοπούλου.

Έργα δουλεμένα με σωματικότητα, όπου το σώμα του δημιουργού και το «σώμα» του έργου ταυτίζονται και γίνονται ένα.

Τον περασμένο Οκτώβρη είχα την τύχη να επισκεφθώ την πρώτη ατομική έκθεση της Άντας Αναστασοπούλου στη Δημοτική Πινακοθήκη Λέφα του δήμου Φιλοθέης – Ψυχικού. Η έκθεση διήρκησε ένα μήνα και συγκεκριμένα από τις 11 Οκτωβρίου μέχρι και τις 11 Νοεμβρίου 2022, και οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά ζωγραφικά έργα της τελευταίας δεκαετίας, ακρυλικά χρώματα αλλά και άλλα δομικά υλικά πάνω σε καμβάδες διαφόρων διαστάσεων, που έχουν ως σημείο αναφοράς τον Αμερικάνικο αφηρημένο εξπρεσιονισμό.

Την έκθεση επιμελήθηκε η Ιστορικός Τέχνης – Μουσειολόγος Ελίζα Γερολυμάτου και οργανώθηκε από τον «Οργανισμό Κοινωνικής Αλληλεγγύης – Προστασίας Πολιτισμού και Αθλητισμού» του Δήμου Φιλοθέης – Ψυχικού ( ΟΚΑΠΑ ).

Γνωρίζοντας εξ αρχής το ζωγραφικό ύφος της Αναστασοπούλου, παρακολουθώντας την εξέλιξη του εικαστικού της έργου τα τελευταία δέκα χρόνια, ήμουν απόλυτα προετοιμασμένος για τα όσα θα έβλεπα στην Πινακοθήκη Λέφα. Ωστόσο, τόσο το περιεχόμενο όσο και ο όγκος της δουλειάς που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της εν λόγω έκθεσης εξέπληξε θετικά, όχι μόνο όσες και όσους γνώριζαν αλλά κι αυτές κι αυτούς που για πρώτη φορά θα έπαιρναν μια δυνατή δόση αφηρημένου εξπρεσιονισμού, μέσα από τα έργα που με πολύ μεράκι παρέδωσε στο κοινό η εικαστικός.

Χρώμα δυνατό σε όλους τους τόνους, υφές και σχήματα σε απόλυτο κορεσμό που συμβαδίζουν ομαλά κι εντέλει συνομιλούν, με τις ιδέες μιας δημιουργικής αρχιτεκτονικής σκέψης η οποία μετουσιώνεται σε καλλιτεχνική γραφή. Όλα δοσμένα μ’ έναν τρόπο πολυμορφικό, πάνω σε καμβάδες διαφορετικών μεγεθών, εκεί που το στερεότυπο αποδομείται και καταρρίπτεται κάθε γνωστή συνθήκη, που πολλές φορές καταλήγει σε συνήθεια περιοριστική της Τέχνης και της δημιουργίας.

Με την Άντα Αναστασοπούλου δώσαμε ραντεβού για μετά το τέλος της έκθεσης, αφού ήδη νέα έργα ήταν σε εξέλιξη και επιθυμούσα διακαώς να τα δω αλλά και να μιλήσουμε για όλα όσα αφορούν τη ζωγραφική και την Τέχνη, το υπό αμφισβήτηση παρόν και το δυστοπικό μέλλον που ήδη χτυπά την πόρτα όλων. Από τη μακροσκελή μας κουβέντα επέλεξα να καταγράψω ως ντοκουμέντο κάποια σημαντικά σημεία, στα οποία η ίδια η εικαστικός εστίασε δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση, κάνοντας την κουβέντα μας σημείο εκκίνησης ενός περαιτέρω δημιουργικού διαλόγου._

Ζώης Σπ. Κουτρούλης

Μόλις λίγους μήνες μετά την 1^η σου ατομική έκθεση στην Πινακοθήκη Λέφα του Ψυχικού σε βρίσκω στην Αθήνα να δουλεύεις ασταμάτητα. Μοιράζεις τον χρόνο ανάμεσα στη ζωγραφική αλλά και τις κύριες επαγγελματικές σου υποχρεώσεις που αφορούν την αρχιτεκτονική. Μοιάζει σαν μια διαδικασία αλληλοτροφοδοσίας…

Αλληλοτροφοδότηση. Ναι. Είναι σημαντικό αυτό. Από τη μία πλευρά η Αρχιτεκτονική ( πού είναι επιστήμη και Τέχνη μαζί, κατά τον Παναγιώτη Μιχελή ) και από την άλλη πλευρά η Ζωγραφική. Και η μία ενασχόληση δεν αναιρεί την άλλη, το αντίθετο μάλιστα ισχύει, τροφοδοτεί την άλλη. Ως δύο συγκοινωνούντα δοχεία. Οι αρχιτεκτονικές σπουδές στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ( Ε.Μ.Π. ), έχουν χαράξει το αποτύπωμά τους και στη ζωγραφική. Η αρχιτεκτονική σύνθεση, το κυρίως και σημαντικό μάθημα τής αρχιτεκτονικής, η ιδέα, η δομή, οι αναλογίες, η αρμονία, η γεωμετρία, η χρυσή τομή, η ισορροπία, το μέτρο, ο ρυθμός, ο κάναβος, το σχέδιο, οι σχέσεις, το μέρος και το όλον, το ότι τίποτα δεν είναι μόνο του, αλλά όλα είναι μέρος ενός όλου πού τα εμπεριέχει, η μορφή και το περιεχόμενο, το ουσιώδες, το πνευματικό στην Τέχνη, αλλά και η ύλη και τα υλικά, οι υφές, το χρώμα, καταγράφονται ενδεικτικά, ως κατακτημένη γνώση πού προέρχεται από την αρχιτεκτονική παιδεία.

Ανασύροντας εικόνες και μνήμες από την πρόσφατη έκθεση, συνοψίζοντας τις εντυπώσεις που άφησε, θα έλεγα πως όλα πήγαν πολύ καλά και ο χώρος ανταποκρίθηκε εξίσου καλά σε αυτό που ήθελες να παρουσιάσεις.

Με χάραξε μόνο το θετικό πρόσημο, με την έκθεση αυτή. Ήταν συγκινητική η αποδοχή και η θετική κριτική, η προσέλευση και η ικανοποίηση του κόσμου, αλλά και η χαρά πού εισέπραξα, σε αυτό το δύσκολο και πρωτόγνωρο εγχείρημα. Και μπορώ να πω, ότι όταν επιτυγχάνεται ένας στόχος χρόνων, ως να λειαίνονται οι γωνίες και οι δυσκολίες για τον επόμενο στόχο. Επίσης, μετά από αυτήν την εμπειρία και έκθεση του εαυτού και του έργου ταυτόχρονα, δημιουργήθηκε ένα ισχυρό εφαλτήριο για το επόμενο βήμα, ως μία σημαντική και ουσιαστική παρακαταθήκη. Να αναφέρω, δίχως το παραμικρό ίχνος οίησης, κάποια σχόλια, από το βιβλίο εντυπώσεων. «Έργα με τρομερή ενέργεια. Εκπέμπουν γαλήνη, ηρεμία… Φθάνουν κατάβαθα στην ψυχή. Εξαιρετική δουλειά», «Εξαιρετικός τρόπος αποτύπωσης εσωτερικής αναζήτησης, γνώσης, ανάγκης έκφρασης», «Εμπνευσμένη δουλειά, ιδιαίτερα έργα, πνεύμα ανήσυχο και ελεύθερο».

Κατάφερες να στήσεις μια πολύ δύσκολη έκθεση, μέσα σε μια τριετία όπου ανατράπηκαν τα πάντα, ζώντας την απόλυτη κατάρρευση των ελευθεριών και ατομικών δικαιωμάτων, μπαίνοντας ως κοινωνία σ’ ένα απόλυτα σκοτεινό τούνελ, το οποίο δε φαίνεται πως έχει φως στο τελείωμά του…

Λειτούργησα και διαχειρίστηκα τα συμβαίνοντα, με τον νόμο της δράσης και της αντίδρασης. Ως δράση η πανδημία, ο φόβος και ο εγκλεισμός και ως η δική μου αντίδραση, ο μη φόβος, η περισυλλογή, η δημιουργικότητα. Αυτοπεριορίστηκα και εργάστηκα, ως να ήμουν στην συνθήκη του εκούσιου και δημιουργικού εγκλεισμού. Σε αντίστοιχες καταστάσεις επιβαλλόμενου εγκλεισμού, πού εύχομαι να μην τις ζήσουμε πάλι, εμείς οι ίδιοι οφείλουμε να βρίσκουμε το φως προς την έξοδο από κάθε τούνελ και παράλληλα να δημιουργούμε με σκέψη, λογική, όνειρο, πάθος, αγάπη για ότι κάνουμε, αλλά και με πείσμα, με αντίσταση και με αντίδραση, προκειμένου να σώσουμε την ζωτική υπόσταση και την Ελευθερία μας, την λογική μας, την αντιληπτική μας ικανότητα. Να παλεύουμε για την διύλιση, ανάλυση αλλά και την νοητική επεξεργασία των πληροφοριών – ακουσμάτων – ειδήσεων, ώστε να διατηρήσουμε τελικά την Ελευθερία του νου, αλλά και την «καθαρή» σκέψη και ματιά μας. Να μην δεχόμαστε παθητικά την συχνά επιβαλλόμενη θέση, αν κρίνουμε ότι εν δυνάμει οδηγεί στην εξουθένωσή μας. Στα χρόνια της «πανδημίας» – όπως την ονόμασαν – δεν αφέθηκα στο κλίμα της θλίψης, της διάχυτης κατήφειας, της απάθειας και απραξίας, αλλά αντέδρασα άμεσα με δημιουργικό πείσμα, το οποίο με μεθούσε και με ωθούσε στο ζωγραφικό έργο και στους δρόμους που διαρκώς αυτό άνοιγε.., αλλά και στο στοχασμό και στη μελέτη. Να επισημάνω, ότι αυτός ο επιβαλλόμενος και παράλογος για εμένα εγκλεισμός, με τον φόβο διάχυτο, ( μας έκαναν να φοβόμαστε τον άλλο, το άγγιγμα ), με τον αόρατο κίνδυνο ως αόρατη Παγκόσμια απειλή, με τα βλέμματα να μην διασταυρώνονται, είναι τελείως διαφοροποιημένος, από τον εκούσιο και συνειδητό εγκλεισμό του δημιουργού στο «κελί» του, όπως ρητορικά αρέσκομαι να λέω. Είναι αυτό το «κελί» του δημιουργού, κάτι σχετικό με το κελί του μοναχού. Και οι δύο απομονώνονται από όλα και για ώρες, δίχως να τους απασχολεί ο χρόνος, ( ο χρόνος είναι έννοια σχετική ), προκειμένου να καταστεί γόνιμος και δημιουργικός ο εγκλεισμός τους και με τον κάθε ένα τους, να υπηρετεί τον Θεό του. Στο δικό μου λοιπόν «κελί», δεν υπάρχουν ήχοι, ούτε μουσική, ούτε άλλες ανθρώπινες φωνές, ούτε και παρουσίες, παρά μόνο η λατρεμένη σιωπή. Παράλληλα υπάρχουν τα εργαλεία, τα χρώματα, η σπάτουλα, τα πινέλα, το τελάρο στο πάτωμα και με τον τρόπο αυτό, εκεί στο πάτωμα, ο ιδιότυπος χορός, αρχίζει να συντελείται κάθε φορά, γύρω και επάνω από το έργο. Είναι εκείνες οι ώρες οι απόλυτα δημιουργικές, όπου η ύπαρξη μεταμορφώνεται ολοκληρωτικά. Είναι τότε, πού βιώνεται η άλλη πραγματικότητα, ή μήπως βιώνεται η πραγματικότητα αυτή, πού δεν συλλαμβάνεται με τις ανθρώπινες αισθήσεις;

Όσο για την κατάρρευση πού αναφέρεις, πρέπει να αντιδράσουμε και να δράσουμε άμεσα, εάν θέλουμε να λεγόμαστε άνθρωποι και όχι άβουλα γρανάζια… μηχανής, μηχανών, εντολών, επιβολών, παραλογισμών, θεατρινισμών…

Νέα έργα

Τα έργα σου αν και όλα σχεδόν εντάσσονται στο ίδιο εικαστικό σημείο αναφοράς – τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό – χαρακτηρίζονται από μια πολυμορφικότητα. Χρωματικές εντάσεις στα άκρα, πληθώρα υλικών και δεκάδες διαφορετικά μεγέθη φτιάχνουν ένα σύνολο δουλειάς άξιο προσοχής, όχι μόνο ως προς την εικαστική του μορφή αλλά επιπλέον ως προς το δημιουργικό κομμάτι που φαίνεται πως είναι πολυδιάστατο και αρκετά χειρωνακτικό.

Η ζωγραφική της δράσης ( action painting ), ή η χειρονομιακή ζωγραφική.

Αυτό το χειρωνακτικό, ισχύει επακριβώς καθώς με ενδιαφέρει και το διερευνώ. Ο χειρωνακτικός χώρος. Η χειρoνομιακότητα του χρώματος. Το τελάρο στο πάτωμα. Το χρώμα επάνω στο τελάρο μέσα από το χειρoνομιακό τίναγμα ( dripping ), όπου τίποτα τελικά δεν είναι τυχαίο. «Ο Φράνσις Μπέικον υπενθύμιζε ότι δεν υπάρχει τυχαίο, παρά μόνο αυτό πού χειραγωγούμε». Όπως ανέφερα και πριν, αρχίζει ένα είδος εκστατικού, μυσταγωγικού χορού, ως μία άγραφη ιεροτελεστία να διαγράφεται, γύρω και επάνω από το έργο ( all over ). Σε αρκετά πάλι έργα, η χειρoνομιακή αυτή έκφραση συνδιαλέγεται και με το πέταγμα ψιλής άμμου επάνω στα υγρά ακρυλικά χρώματα. Άμμος συγκεντρωμένη από παραλίες νησιών (από την Σαντορίνη η μαύρη ψιλή άμμος, από την Ελαφόνησο η σε γήινο χρώμα ψιλή άμμος). Διερευνώ το πώς το ίχνος της άμμου αποτυπώνεται επάνω στο έργο, μέσα από την χειρoνομιακή γραφή του πετάγματός της, μέσα από την δυναμική ώθηση του χεριού, μέσα από τον παλμό του χεριού και την άμεση εγγραφή στο σώμα του έργου. Άμμος πού ενέχει όλη την εμπειρία του ταξιδιού, την αλμύρα της θάλασσας, τον κυματισμό και τον ρυθμό του, την λάμψη του φεγγαριού, τις Ανατολές, τις Πανσελήνους, την Ανατολή του τεράστιου κόκκινου φεγγαριού από τον ορίζοντα και μέσα από τη θάλασσα, την θαλασσινή αύρα, την ανεμελιά, τον Έρωτα, το Καλοκαιρινό φως, το λιοπύρι, τις Αιγαιοπελαγίτικες διαδρομές, την αναζήτηση τού ουσιώδους, περιέχοντας τελικά όλη τη Ζωή. Ενέχει τις Κυκλάδες, την εμπειρία του τόπου, την καλοκαιρινή απλή διαμονή δίπλα και μέσα στη φύση, στη Δήλο ( πριν ηλεκτροδοτηθεί ), ενέχει ταξίδια και εμπειρίες. Σε άλλα πάλι έργα, ο πειραματισμός με τα υλικά, ενσωματώνει στο έργο και τη χρήση σινικής μελάνης σε διάφορα χρώματα, όπως και λαδοπαστέλ.

Βαφτίζεις τα έργα σου ως επί το πλείστο με συναισθήματα. Είσαι γυναίκα, μητέρα και εργαζόμενη, επιστήμων με έντονη πολιτική συνείδηση που πασχίζει καθημερινά ν’ ανταπεξέλθει στις προκλήσεις των καιρών. Αισθάνεσαι πως και η ονοματοδοσία των έργων είναι ένα κομμάτι αυτών που ζεις, προκύπτοντας νομοτελειακά μέσα απ’ όλα αυτά;

Στα ζωγραφικά έργα, προσπαθώ να δημιουργήσω μία εμπειρία και μία αίσθηση. Από πού όμως προκύπτει η έμπνευση; Θα ρωτούσε κάποιος εύλογα. Η έμπνευση λοιπόν, προκύπτει από το μέσα μου. Από εκεί όπου έχουν αποτυπωθεί βαθιά και υπάρχουν, οι εμπειρίες, τα βιώματα, οι αισθήσεις, ορίζοντας παράλληλα τον δικό τους άχρονο – χρόνο, τον εσωτερικό και μη μετρήσιμο χρόνο ( κατά τον Bergson ). Τελικά όλα όσα ανασύρονται είναι τμήματα τού εαυτού και διαδραματίζονται άμεσα επάνω στον καμβά, μία νέα χρονική στιγμή. Η αλήθεια του δημιουργού, αποτυπώνεται στο έργο του. Και ναι, η ζωγραφική πράξη εμπεριέχει μία μορφή αυτογνωσίας και αναζήτησης τού εαυτού.

Οι τίτλοι των έργων, είναι συνυφασμένοι με κάθε διαφορετική εμπειρία αλλά και την αίσθηση, πού επιχειρώ να δημιουργήσω. Εξάλλου τα εικαστικά έργα αποτελούν βιωματικές σκηνές μιας κινηματογραφικής ταινίας, που αφορά μεγάλα κομμάτια της ζωής του δημιουργού και αντανακλούν μέρη της ύπαρξής του, της ιστορίας και των εμπειριών αλλά και των διαθέσεών του. Αυτή την αίσθηση έχω και για τα δικά μου έργα.

Αναζητώντας έναν νέο χώρο και τόπο έμπνευσης ποιος θα ήταν για σένα ο ιδανικός;

Εκτός από τον προαναφερόμενο «τόπο» έμπνευσης, τον μέσα μου «τόπο», πού τον κουβαλάω παντού και φυσικά δεν προδίδεται, συμπληρωματικά ως πηγή έμπνευσης λειτουργεί πάντα και ο «τόπος» τής φύσης Η φύση, είναι ένας δυναμικός και ζωντανός οργανισμός ο οποίος αναπτύσσεται, αναγεννάται, ευδοκιμεί, προσφέρει… Ίσως λοιπόν η διαμονή σε ένα μονόχωρο μέσα στη φύση, όπου οι αισθήσεις θα δημιουργούν αυτή τη διαρκή δόνηση, να λειτουργήσει θετικά, σε αυτή την κατεύθυνση. Μέσα στη σιωπή τής φύσης, μέσα στα θροίσματα των φυλλωμάτων, το «είναι» συχνά γίνεται ένα με τον «κυματισμό» της φύσης. Μέσα στη φύση, πού είναι η μάνα – Γη, συντελείται αυτόματα η ανατροφοδότηση των αισθήσεων.

Προσπαθώ να δημιουργήσω μία εμπειρία και μία αίσθηση και αυτό ισχύει ως

κανόνας, για όλα μου τα έργα, ως τρόπος διερεύνησης και ως ζητούμενο.

Από τον όγκο της δουλειάς σου υποθέτω πως δουλεύεις ατελείωτες ώρες καθημερινά. Αυτό ενισχύει την εντύπωση πως οι εικαστικοί δε διαθέτουν πολύ προσωπικό χρόνο, ενώ τις περισσότερες φορές η δουλειά γίνεται προσωπική υπόθεση. Στην περίπτωσή σου ισχύει;

Δεν αισθάνομαι ότι δουλεύω ατελείωτες ώρες. Τουλάχιστον δεν το εισπράττω έτσι ( σχετικότητα τού χρόνου ). Θα έλεγα ότι υπάρχω δουλεύοντας, οπότε αυτή η δημιουργική ενασχόληση είναι συνυφασμένη – ταυτισμένη με το «είναι» μου και δεν διαχωρίζεται. Βιώνω καθημερινά τη δημιουργικότητα, χρόνια τώρα, όπως βιώνω την αναπνοή για τη ζωή. Βιώνω καθημερινά τη δημιουργική πράξη και την μη κατασπατάληση τού χρόνου σε άσκοπες συνευρέσεις ( το μη ξόδεμα τού χρόνου ). Το «Όσο μπορείς» του ποιητή μας Κ. Π. Καβάφη, με εκφράζει απόλυτα.

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου

όπως την θέλεις,

τούτο προσπάθησε τουλάχιστον

όσο μπορείς : μην την εξευτελίζεις

μες στην πολλή συνάφεια τού κόσμου,

μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηγαίνοντάς την ,

γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την

στων σχέσεων και των συναναστροφών

την καθημερινήν ανοησία,

ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.

Τελικά, η μετρημένη κοινωνική ζωή, ως τρόπος ζωής, είναι αυτό πού απορρέει από το ποίημα.

Έργα από την 1η ατομική έκθεση στην Πινακοθήκη Λέφα

Κάθε δημιουργική πράξη εμπεριέχει το στοιχείο του κόπου, του μόχθου, του σχεδιασμού και της εκτέλεσης που ανταγωνίζονται τον χρόνο. Αυτή η σχέση χρόνου και δημιουργού αποτυπώνεται στο τελικό έργο;

Στον δημιουργό, κατά την δημιουργική πράξη, ο κτύπος και ο χρόνος τού ρολογιού εξαφανίζεται. Δεν υπάρχει ως συνθήκη. Δεν είναι υπολογίσιμο μέγεθος. Ο δημιουργός δημιουργεί, εργάζεται, ιδρώνει, βιώνει την δημιουργική μέθη, ( κατά τον Νίτσε ),διακατέχεται από την δημιουργική ταχυπαλμία, αλλά ο χρόνος των κτύπων τού ρολογιού είναι πάντα απών. Ο δημιουργός στο εργαστήριό του, στο «κελί» του, απορροφάται ολοκληρωτικά από την τέχνη του και δεν έχει καμία σημασία εάν είναι ημέρα είτε νύχτα, εάν ξενυχτά έως την αυγή, ή εάν εργάζεται ασταμάτητα. Πάντως στο δικό μου έργο, εκτιμώ ότι τελικά μάλλον καταφέρνω να αποτυπώνεται ο εσωτερικός, ο βιωμένος χρόνος, ο χρόνος των μέσα αποτυπωμένων βιωμάτων, εμπειριών, αισθήσεων… Είναι τότε πού αυτά διαδραματίζονται στο έργο, στον νέο τους πλέον χρόνο.

Η σιωπηλή – εσωτερική επικοινωνία του έργου, δίχως τις γραπτές ερμηνείες

και επεξηγήσεις του δημιουργού του, είναι ιδιαίτερα σημαντική για εμένα.

Οι γενιές των περασμένων δεκαετιών δε διέθεταν κανένα ηλεκτρονικό μέσο από αυτά που διαθέτουμε εμείς σήμερα, δε γνώριζαν το νόημα της «ψηφιακής εποχής» και σίγουρα δε φαντάζονταν το πώς θα ήταν η ζωή το 2023. Όσον αφορά την Τέχνη και πιο συγκεκριμένα τη ζωγραφική, το έντυπο ήταν αυτό που λειτουργούσε ως πηγή οποιασδήποτε πληροφορίας και η εικόνα ως μέσο. Τώρα, η μαγεία του χαρτιού τείνει να χαθεί και επιβάλλεται στο κοινό η αγκίστρωση στην φωτεινή και ακτινοβόλα οθόνη. Βλέποντας όμως παλαιότερα έργα συνειδητοποιείς πως μάλλον κανένα ρόλο δεν έπαιζε η τεχνολογία της εποχής, αφού τελικά η Τέχνη θέλει ελάχιστα πράγματα για να γίνει πράξη και ν΄ αφήσει το αποτύπωμά της ανεξίτηλο στον χρόνο: Ένα πινέλο, λίγο χρώμα, έμπνευση, διάθεση κι έγινε!

Το έργο το δημιουργικό, περνά πάντα μέσα από την ψυχή τού δημιουργού. Μέσα από το σώμα, από το μυαλό και από τα χέρια του. Ο δημιουργός πιάνει την ύλη και γίνεται ένα μαζί της, πλάθει και πλάθεται ( γλύπτης ), ο ζωγράφος πάλλεται και δονείται μέσα του καθώς βρίσκεται στο « κελί» του με τα χρώματα, εκστασιάζεται και ως να χορεύει κατά την δημιουργική πράξη ( all over ).

Στην εποχή μας, πού είναι εποχή τής εικόνας και των γρήγορων εναλλαγών της, αλλά και έντονα ηλεκτρονική εποχή, το ηλεκτρονικό μέσο βοηθά σε κάποιες περιπτώσεις. Κυρίως βοηθά στην γρήγορη διάχυση τής πληροφορίας και τής τάχιστης ενημέρωσης. Αλλά εδώ χρειάζεται μεγάλη προσοχή και εγρήγορση, στην αποδοχή είτε όχι των πληροφοριών αυτών. Το ηλεκτρονικό μέσο βοηθά και σε κάποιες περιπτώσεις ενασχόλησης με την τέχνη ( video art ). Ευτυχώς όμως δεν βοηθά σε όλες τις εκφάνσεις τής τέχνης. Κάποιοι δημιουργοί το επιλέγουν για την δουλειά τους και τούς είναι αναγκαίο και άλλοι πάλι όχι. Ανήκω στην δεύτερη κατηγορία. Σε αυτούς που δεν το επιλέγουν για την ζωγραφική. Εξάλλου η χειρονομιακή ζωγραφική, ευτυχώς θα διατηρεί αυτήν τη διάσταση τής αποχής από τα ηλεκτρονικά μέσα. Το δηλώνει και η ίδια η λέξη. Χειρονομιακή. Αυτό πού περνά μέσα από το χέρι.

«Το χέρι έχει τον δικό του τρόπο σκέψης» μού το έλεγε συχνά ο Γιάννης Δραγώνας, ο δάσκαλος και ζωγράφος στην Αρχιτεκτονική σχολή, βοηθός τότε, με Καθηγητή στην τότε έδρα τής Ζωγραφικής, τον ζωγράφο Βλάση Κανιάρη.

Πιστεύω λοιπόν συνοψίζοντας, ότι η «Νιτσεϊκή δημιουργική μέθη», δεν είναι δυνατόν να βιωθεί ούτε και μέσα από την καλύτερη ηλεκτρονική οθόνη.

Και παραμένω αθεράπευτα αισιόδοξη για την χειρονακτική συνέχεια και για το χειρονακτικό μέλλον τής δημιουργίας στην τέχνη.

Η υπερβολή ως κοινωνική συνθήκη ειδικά σήμερα επικρατεί παντού. Στην ιστορία της Τέχνης ωστόσο ο,τιδήποτε υπερβαίνει το γνωστό και σύνηθες εντάσσεται στον χώρο του υπερρεαλιστικού, πάρα πολλές φορές δε έρχεται σε αντίθεση – έως και ρήξη – με τα κοινωνικά πρότυπα αλλά και τη διάθεση του κοινού. Αναρωτιέμαι αν το ζητούμενο είναι εξ αρχής πάντα η πρόκληση, αν αυτό προκύπτει στην πορεία και αν τελικά όλα όσα μας συστήνονται καθημερινά ως έργα Τέχνης είναι αυτό που λένε.

Η υπερβολή και η πρόκληση. Σημαντικές έννοιες. Η υπερβολή ως κοινωνική συνθήκη. Ναι ισχύει αυτό. Έχει χαθεί το μέτρο, η ισορροπία στα πράγματα, ακόμη και η λογική σε αρκετές περιπτώσεις και στη θέση τους πρωταγωνιστεί η υπερβολή. Κυριαρχεί όμως η υπερβολή τού εφησυχασμού, η υπερβολή τής απραξίας και τής αδράνειας, η παθητική στάση σε καίρια ζητήματα, πού αφορούν την καθημερινότητά μας, τη ζωή και το μέλλον μας. Δεν επικρατεί η υπέρβαση τού ήδη γνώριμου, ως σύγκρουση είτε και ως ρήξη.

Τώρα, όσο αφορά την έννοια τής πρόκλησης, έχω να διατυπώσω το εξής ως σκέψη. Αν η πρόκληση μέσω των/του έργων/ου τέχνης ανοίξει δρόμους αντικομφορμισμού, είτε οδηγήσει σε ευρύτερη αναθεώρηση αξιών και σε ρήξη, αυτό είναι ιδιαίτερα επιθυμητό. Και αυτό γιατί βιώνουμε συλλογικά τα αδιέξοδα στα οποία έχουμε οδηγηθεί, σε όλους τούς τομείς τής ζωής μας και αναπαράγουμε διαρκώς τα ίδια προβλήματα, δίχως όμως να υπάρχει και η δυνατότητα επίλυσής τους. Και τότε το αδιέξοδο μεγεθύνεται, παγιώνεται, γίνεται ένας τεράστιος αμετακίνητος λίθινος όγκος και οι άνθρωποι δυστυχούμε εγκλωβισμένοι μέσα στον «λαβύρινθό» μας. Και Αναζητούμε εναγωνίως το νήμα εξόδου.

Απαντώντας στο άλλο σκέλος. Ό,τι έργο παρουσιάζεται από «καλλιτέχνες» δεν σημαίνει αυταπόδεικτα ότι είναι και έργο τέχνης. Στη χώρα μας υπάρχει και το σύνηθες, πολλοί να αυτοσυστήνονται ως Καλλιτέχνες και να επιδιώκουν μετά μανίας να καθιερωθούν τάχιστα στο εικαστικό γίγνεσθαι.

Έργα δουλεμένα στη σιωπή και δίχως ίχνος ανθρώπινης παρουσίας.

Όλο και συχνότερα ερχόμαστε αντιμέτωποι με πλήθος κακών ειδήσεων και γεγονότων που χαλάνε την καθημερινή μας διάθεση, μετατρέποντάς τις ζωές μας σε θεατρικά παράλογα, απομακρύνοντας κάθε δημιουργική σκέψη που επιβάλλεται να έχουμε για να επιβιώνουμε κυρίως πνευματικά. Πως αντιδράς;

Τα τελευταία χρόνια, κατάφερα να μην αγχώνομαι τόσο, όσο τα προηγούμενα χρόνια. Έγινε και αυτό, φιλοσοφημένη στάση ζωής. Πώς αντιδρώ;

Αρχικά λοιπόν, με σύντομο διαλογισμό και με ασκήσεις αναπνοής, είτε βρίσκομαι στο αρχιτεκτονικό γραφείο μου, είτε στην οχλοβοή τής πόλης, είτε στη φύση σε μοναχικές πορείες. Με τον τρόπο αυτό, ο νους όταν είναι καθαρός, θα επεξεργασθεί τις πληροφορίες και πολλές θα τις απορρίψει ως ανούσιες και περιττές. Στη φύση σε περιπλανήσεις, ή στο παγκάκι μου, η δημιουργικότητα τροφοδοτείται. Οφείλουμε στον εαυτό μας, να διατηρήσουμε το πολύτιμο πνευματικό στοιχείο στη ζωή μας και να μην το θυσιάσουμε στη δίνη τού σύγχρονου παραλογισμού και «πολιτισμού».

Έργα από την 1η ατομική έκθεση στην Πινακοθήκη Λέφα

Πως αντιμετωπίζεις γεγονότα όπως το πρόσφατο δυστύχημα με τα δύο τραίνα;

Το συγκεκριμένο δυστύχημα στα Τέμπη, έχει τελείως διαφορετικές αιτίες από άλλα δυστυχήματα, πού κατά καιρούς έχουν συμβεί και επομένως έχει και άλλη αντιμετώπιση. Η θλίψη, ο πόνος, η ψυχική ακινητοποίηση, κυριάρχησαν σε πολλούς από εμάς. Ως να χάθηκε αυτόματα όλη μου η ενέργεια. Ως να άνοιξε το μπουκάλι και να πετάχτηκαν πολλές και χρόνιες παθογένειες αυτής της χώρας. Στην κάποτε χώρα του μέτρου, της αρμονίας, του κάλλους, βιώνουμε την υπερβολή, τη δυσαρμονία, τον παραλογισμό και την ασχήμια γύρω μας. Συχνά μου έρχεται στο νου ο Οδυσσέας, που στην Μνηστηροφονία, επιστρέφοντας στην Ιθάκη, σκοτώνει πρώτα τον Αντίνοο ( Ομηρικά Έπη ). Ο Αντίνοος, ή Αντί-νους, Αντί-νόηση, είναι το αντίθετο, ο αντίπαλος της λογικής, είναι αυτός που αρέσκεται αλλά και διαστρεβλώνει τα γεγονότα, τα όσα συμβαίνουν. Πιστεύω ότι κάτι τέτοιο συντελείται έντονα και στις μέρες μας. Η μη «καθαρή» σκέψη, η μη λογική, η διαστρέβλωση των καταστάσεων επικρατούν και επικροτούνται από πολλούς, ως ο σωστός τρόπος και δρόμος. Αυτό είναι το άλλο μεγάλο δυστύχημα πού μάς συμβαίνει. Εκτιμώ ότι γεννιέται μία επιτακτική και άμεση ανάγκη, να υπάρξει στις μέρες μας ένας σύγχρονος Οδυσσέας, υγιής πνευματικά, ψυχικά και σωματικά και να αποδιώξει τον σύγχρονο Αντί-νοο. Ο σύγχρονος αυτός Οδυσσέας, οφείλει να επαναφέρει την χαμένη ισορροπία, την επιθυμητή λογική, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και σε όλο τον πλανήτη, όπου συχνά διαπιστώνουμε ότι «κυβερνούν» παρανοϊκές «προσωπικότητες». Αυτό μάς λείπει και εύχομαι να αντιμετωπιστεί… Μάλλον όμως ως Ουτοπία θα μείνει, αυτή η επιθυμία και αισιοδοξία.

Κάποιες σκέψεις για την εποχή μας;

Εποχή με έντονη ρευστότητα και μεταβλητότητα. Μεγάλες αλλαγές, πού συντελούνται τάχιστα, δίχως όμως να προλαβαίνουμε πάντα να τις παρακολουθήσουμε, πολύ περισσότερο να τις αφομοιώσουμε..

Είναι ως η μία εποχή, αυτή πού ζούμε, να συμπυκνώνει ταυτόχρονα μέσα της και πολλές άλλες εποχές. Ζούμε μία εποχή, όπου η Τεχνολογία έχει κυριαρχήσει ολοκληρωτικά στη ζωή μας. Η ψηφιακή εποχή, στην πλήρη της δράση.

Ο Αϊνστάιν είχε πει: «Να φοβάστε την εποχή, όπου η Τεχνολογία θα ξεπεράσει την Επιστήμη». Αυτό δεν βιώνουμε; Και καλούμαστε να μαθαίνουμε τη λειτουργία νέων ψηφιακών πλατφορμών ( ως αρχιτέκτων το βιώνω συχνότατα ) και να διεκπεραιώνουμε θέματα πού έχουν αντικαταστήσει και το πιο απλό, μία χειρόγραφη αίτηση… Και όταν πέφτει μία ψηφιακή πλατφόρμα, γινόμαστε άπραγοι….