«Η Αθήνα γερμανοκρατούμενη ξανά», της Βασιλικής Λαζάρου.

Από την Performance του A. Lucier.

Η Βασιλική Λαζάρου καταθέτει το δικό της σχόλιο
σχετικά με τα όσα συμβαίνουν στην Αθήνα της documenta 14 και
αξίζει να διαβαστεί απ’ όλους…

Είναι θλιβερό που ένας Πολωνός ο A. Szymczyk
έγινε ο μεσάζοντας μιας Αθηναϊκής Documenta,
που κατ’ ευφημισμό φαίνεται ότι έμαθε ή ότι «Μαθαίνει από την Αθήνα»-
“Learning from Athens”.

Θα μου πείτε το κατάλαβα από την πρώτη μέρα;
Τι να πω;

Η έκθεση στο Ε.Μ.Σ.Τ. ήταν τραγική… τα
περισσότερα έργα βαρετά, αδιάφορα, κακά και άσχετα της μεταβατικής αθηναϊκής
και ελλαδικής πραγματικότητας, της «ελληνικής κρίσης», που τόσο βαθιά έχει
επηρεάσει τους Έλληνες και συνεχίζει να τους οδηγεί σε όρια απάνθρωπα. Όσο κι
αν αισθάνεσαι αμήχανα, λες μεγαλόθυμα… δεν βαριέσαι είχαμε καιρό να δούμε
έργα εμπνευσμένα από την βιαιότητα των Ευρωπαίων στην Αφρική όσο ανούσια κι αν
είναι, τα εγκλήματα των Γερμανών στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ως συνείδηση ή ως
υλικό έμπνευσης σε κανένα Γερμανό, Πολωνό ή άλλης εθνικότητας καλλιτέχνη.

Όταν άρχισε όμως η Performance της Marta Minujin με τίτλο “Payment of
Greek Debt to Germany with Olives and Art”, αισθάνθηκα ταπεινωμένη και
εξευτελισμένη ως Αθηναία, ως Ελληνίδα. Επειδή ακούγομαι υπερβολικά
συναισθηματική εξηγώ.

Στο κέντρο του ισογείου είχε στηθεί ένα μεγάλο
μεταλλικό τελάρο γεμάτο με ελιές Αμφίσσης, καθώς και δύο περιστρεφόμενες
καρέκλες. Η performance άρχισε, με την εντυπωσιακή είσοδο μιας κυρίας,
η οποία θα έπαιζε τον ρόλο της Μέρκελ – της έμοιαζε καταπληκτικά – καθώς και
της καλλιτέχνιδος. Κάθισαν και οι δυο στις καρέκλες κι άρχισαν να περιστρέφονται.
Μετά από ένα λεπτό η «Μέρκελ» σηκώθηκε κι άρχισε να μιλάει στα γερμανικά. Κάθε
τόσο το κοινό, το οποίο αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από Γερμανούς γελούσε
δυνατά. Η φραου «Μέρκελ» περιφερόταν γύρω από τις ελιές κάνοντας τις
χαρακτηριστικές της κινήσεις, συνεχίζοντας να μιλάει στα γερμανικά, ενώ το «πολιτισμένο»
κοινό ξεκαρδιζόταν. Στο τέλος η «καλλιτέχνης» έσκυψε προς το τελάρο, πήρε με
τις χούφτες της ελιές και τις παρέδωσε στα χέρια της «Μέρκελ», η οποία μίλησε
για ένα ακόμη λεπτό και μετά αποχωρήσε εν μέσω γέλιων. Πριν
φύγει
φώναξα… – Μου
ήρθε
αυθόρμητα – “Now in Greek…” και
μετά
“Our olives are valuable. Take our
Mercedes, Siemens and Playmobil…”, αλλά κανείς δεν
άκουσε, πλην των διπλανών μου, αριστερά και δεξιά, οι οποίοι ήταν όλοι
Γερμανοί.

Αισθάνθηκα προσβεβλημένη.

Η ελιά είναι η Ιστορία, η Παράδοση, η Ανάσα, η
Ζωή αυτής της πατρίδας. Αν αποσυνθέσεις την Ελλάδα όπως λέει κι ο ποιητής, θα
απομείνει μια ελιά, ένα αμπέλι, ένα καράβι και μ’ αυτά, μπορεί να ξαναρχίσει.
Έτσι δεν γίνεται για αιώνες;

Τι λοιπόν, οι «πολιτισμένοι», κατ’ ουσίαν
ασυνείδητοι και βάρβαροι – συγγνώμη αν ακούγομαι πάλι γραφική, παρωχημένη κοκ. –
καλλιτέχνες και το κοινό τους, έμαθαν από την Αθήνα όταν εξευτελίζουν με αυτό
τον τρόπο ό,τι την καθόρισε και για εμάς είναι πολύτιμο γιατί έχει Ζωή,
Ιστορία, Αξία;

Τι καταλαβαίνουν, τι είναι σε θέση να καταλάβουν
για να μπορέσουν να «πάρουν» κάτι, να διδαχθούν; Τίποτα. Δυστυχώς για τους
ίδιους τελικά.

Όχι δεν ήταν αστείο, ήταν η απόλυτη έκφραση
της έλλειψης σεβασμού απέναντι στον πολιτισμό ενός λαού. Υποτίθεται ότι γίνεται
κριτική για την αποικιοκρατία σ’ άλλα έργα του ισογείου… όμως μ’ αυτή την
performance η Μ. Minujin λειτούργησε ως αποικιοκράτης, ο οποίος καταπατά,
εξευτελίζει και ακυρώνει τα πάντα, χωρίς να αντιλαμβάνεται τίποτα, παρά μόνο το
συμφέρον του.

Θα ήταν
ενδιαφέρον και συνάμα ανατριχιαστικό, αν μπορούσα να καταγράψω τις αντιδράσεις
του συγκεκριμένου κοινού. Αυτό όμως έγινε μια φορά και νομίζω ότι στην έκταση που
πήρε σήμερα με τα μαζικά γέλια, δεν θα ξαναγίνει.

Ήταν απογοητευτικό να βλέπεις πόσο επιφανειακά
αντιλαμβάνονται οι Γερμανοί – επαναλαμβάνω το κοινό ήταν σχεδόν αμιγώς
γερμανικό – έννοιες οι οποίες είναι συμβολικές και διαχρονικές.

Ήταν ένα
θέαμα σχεδόν υβριστικό, όχι επειδή είχε ως θέμα την Ελλάδα, ήταν υβριστικό ως
ιδέα, ως φιλοσοφία, ως νοοτροπία.

Ήταν νοσηρό.

Θα μπορούσε αυτό το κοινό να γίνει video art
την ώρα που παρακολουθεί την συγκεκριμένη Performance και οι αντιδράσεις και τα
χαρακτηριστικά του να αναλυθούν μέσα σ’ ένα κοινωνιολογικό και πολιτισμικό
πλαίσιο.

Τώρα απλώς, το δύστυχο αυτό κοινό, θα γίνει
μια μικρή είδηση της αβυσσαλέας επικαιρότητας.

Ήταν όνειδος.

Υ.Γ. 1ο: Το στήσιμο στο Ε.Μ.Σ.Τ. ήταν γι ακόμη
μια φορά απαράδεκτο. Είναι στην πλειοψηφία τους, τα έργα αδύναμα, εξοργιστικά
αφελή και ψευδοπολιτικά, τα «θάβει» περισσότερο και το στήσιμο.

Υ.Γ. 2ο: Για μένα αστείο πραγματικά ήταν το
τμήμα με έργα από την Εθνική Πινακοθήκη των Τιράνων. Υπάρχουν καταπληκτικοί
Αλβανοί καλλιτέχνες στην Αθήνα που ο A. Szymczyk και η παρέα του δεν την πήραν
είδηση. Όσο για τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό και τις γιγαντοαφίσες του ή τα έργα
του, θα ήταν καλύτερα και πιο γνήσιο να έφερναν Ρώσους ή Κινέζους.

Υ.Γ. 3o: Ηχηρή απουσία των Ελλήνων
καλλιτεχνών, εντός του Ε.Μ.Σ.Τ. αλλά και του Ωδείου. Καμία σκέψη ή αγωνία για
το πως οι Έλληνες καλλιτέχνες επηρεάζονται και εκφράζονται από την κρίση της
πατρίδας τους. Ίσως θα γίνουν κάποιες performances από κάποιους Έλληνες εν
καιρώ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η αθηναϊκή καλλιτεχνική σκηνή δεν απουσιάζει
από τους κεντρικούς χώρους της Documenta. Και μην πει κάποιος για τις αθηναϊκές
γκαλερί που εντάξανε… και η επιλογή των έργων και των καλλιτεχνών ήταν ευθύνη
αποκλειστικά των ιδιοκτητών των γκαλερί. Κατ’ αυτό τον τρόπο συμμετέχουν… οι
Αθηναίοι καλλιτέχνες. Σςςς.

Υ.Γ. 4o: Τα έργα που είναι καλά στο Ε.Μ.Σ.Τ.
μετριούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού. Ξεχωρίζω το έργο της Ιταλίδας Maria Lai, η οποία έφυγε από την ζωή
πριν 3 χρόνια σε μεγάλη ηλικία και τα «ανάποδα γαζιά» της καθώς και οι
φωτογραφίες της είναι εκπληκτικές, αν και κακοστημένες, ας πούμε το έργο του L. Weinberger – ανασκαφή από παλιό
σπίτι στην Αυστρία, όπου τα «ευρήματα» μπαίνουν σε πλεξιγκλάς κουτιά…
«θυμίζουν» τα κουτιά του J. Cornell
χωρίς την μαγεία και την φαντασία του, αλλά γεμάτα με μακάβρια διάθεση -, το
video art της Moyra Davey μαζί με
τις φωτογραφίες της – τίμιο -, η εκτύπωση της Σέρβας Irena Haiduk, λιτή αλλά με κάποιο ενδιαφέρον – να πω ότι έγινε
γνωστή παίρνοντας συνέντευξη από τον αρχηγό των φοιτητών που αντιμάχονταν τον
S. Milosevic…, η εγκατάσταση της εβδομηντάχρονης Χιλιανής Cesilia Vicuna με τα κόκκινα νήματα και
την ιστορία τους και η εγκατάσταση του Αμερικανού Dan Peterman, που χρησιμοποίησε για το έργο του ράβδους
αθηναϊκού… χαλκού και εντυπωσιάστηκε όταν ανακάλυψε ότι η αρχαίοι
αντιλαμβάνονταν την έννοια της ανακύκλωσης… φοβερό ε Νταν;

Υ.Γ. 5ο: Δεν «βλέπω» καμία προοπτική
ελληνόφωνης ξενάγησης, αν και η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει λόγος.

Υ.Γ. 6ο: τα έργα στο Ωδείο είναι καλύτερα και
παρά πολύ καλά στημένα.

Συγκινητική ήταν η Performance του Αμερικανού
συνθέτη A. Lucier, που παρουσιασε το
έργο του από το 1969 “I am sitting in a room”, η Performance της Kelly Noel με τα κρεμασμένα από
γιγάντιους κορμούς μπαμπού πάνινα ανδρείκελα, η Pelagie Gbaguidi από το Ντακάρ της οποίας η εγκατάσταση «Ο Χαμένος
Κρίκος. Μάθημα αποαποικιοποίησης από την Κύρια Χαμογελαστή Πέτρα», ήταν αρκετά
καλή, τα σκουπίδια του Daniel Knorr
– η ιδέα του είναι ότι φτιάχνει μια συγκεκριμένη φόρμα βιβλίου από το αποτύπωμα
που αφήνει το σκουπίδι στο φύλλο…, καλά και τα μουσικά έπιπλα του N.Aladag αν και καθ’ όλα διακοσμητικά
από μόνα τους – ίσως να εξυπηρετούν Performance που δεν πρόλαβα να δω. Στο
περιστύλιο του Ωδείου, ο δε θυμάμαι ποιός καλλιτέχνης, “κέρνουσε”
ζέστη κρεατόσουπα… κατά τ’ άλλα “Learning from Athens”… έχουμε
νηστεία αγαπητέ καλλιτέχνη. Μην ζητήσετε φωτογραφίες. Να δείτε μόνοι σας και να
κρίνετε.

Η «Ιστορία» έχει συνέχεια…

Κάπως
πρέπει να δικαιολογηθούν τα 35 εκατομμύρια ευρώ που πήρε ο κ. Σίμτζικ από το Κάσσελ
για την αθηναϊκή Documenta.

Φωτογραφίες από το Ωδείο Αθηνών.