ΜΑΡΤΗΣ ΕΙΝΑΙ ΧΑΔΙΑ ΚΑΝΕΙ, πότε κλαίει, πότε γελάει… της Γιώτας Χατζηεμμανουήλ.

«Τον Μάρτη περικάλεσα και τον μικρό Νοέμβρη, τον Αύγουστο τον φεγγερό κακό να μη μας έβρει. Γιατί είμαστε μικρά παιδιά, είμαστε δυο Ελληνάκια, μες στα γαλάζια πέλαγα και στ’ άσπρα συννεφάκια»!

Αυτό το ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη έρχεται στ’ αυτιά μας απ’ το παρελθόν, κι εμείς το’ χουμε ανάγκη να το θυμόμαστε, να το σιγοτραγουδάμε, να το μαθαίνουμε στα παιδιά μας, να συνεχίζουμε την παράδοση της χαράς, της ευεξίας, της ανεμελιάς, τώρα στις μέρες μας, παρά ποτέ!

Είναι από κείνα τα τραγούδια που συνόδευαν τις παιδικές μας εκδρομές, τις εξορμήσεις στη φύση, με λιγοστά εδέσματα, γεύσεις κι αρώματα απλά, να συντροφεύουν μια καλή παρέα, με θετική διάθεση, δίπλα σε ένα ποτάμι, μια ακροθαλασσιά, με παιχνίδια και χαμόγελα, σε ατμόσφαιρα οικογενειακή, απλωμένη σε ασπρόμαυρο φωτογραφικό φακό.

Εκείνες τις εποχές που τίποτα δεν τάραζε την παιδική μας γαλήνη, εκείνα τα χρόνια τα αθώα, τα απερίσκεπτα, τα ονειροπόλα.

Τις μέρες τις φωτεινές που απλώναμε τα παιδικά χεράκια μας για να φορέσουμε τον
«Μάρτη», το δίχρωμο βραχιολάκι, να μην μας κάψει ο ήλιος ο ξαφνικός. Ο «Μάρτης» ή αλλιώς «Μαρτιά», είναι ένα έθιμο παμπάλαιο, με διασπορά βαλκανική.

Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα και στα Ελευσίνια Μυστήρια. Εκεί οι Μύστες έδεναν την «Κρόκη», μια κλωστούλα, στο δεξί τους χέρι και στο αριστερό τους πόδι, αυτό καταγράφει τουλάχιστον ο λαογράφος Νικόλαος Πολίτης. Το έθιμο πέρασε στα χρόνια κι έφτασε επιτυχώς ως τις μέρες μας.

Έτσι, κάθε 1η του Μάρτη, όλες οι μητέρες συνηθίζουν να περνάνε αυτό το βραχιολάκι, φτιαγμένο από κόκκινη και λευκή κλωστή, περίτεχνα στριμμένη, στον καρπό των παιδιών τους, αλλά και στα δικά τους χέρια, για προστασία από τον πρώτο «καυτό» ήλιο της Άνοιξης.

Ο Μάρτης πιστεύουν κάποιοι πως προφυλάσσει και απ’ τα κουνούπια και τους ψύλλους, για τους αρχαιότερους αποτελούσε προστασία κι από αρρώστιες, αλλά κι απ’ το κακό το μάτι, την κακή ενέργεια.

Συνήθως κατασκευάζεται την τελευταία μέρα του Φλεβάρη, ώστε να’ ναι έτοιμος να φορεθεί την πρωτομηνιά.

Σε κάποιες περιοχές της χώρας μας φοριέται στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού σαν δαχτυλίδι, και πιστεύεται ότι προστατεύει τον κάτοχό του από κακοτοπιές του δρόμου. Κάποιοι το τεκμηριώνουν κι επιστημονικά.

Θεωρούν ότι το Μαρτιάτικο βραχιολάκι προστατεύει τα παιδιά από ασθένειες που μεταφέρουν τα αποδημητικά πουλιά, που τέτοια εποχή επιστρέφουν από τα ζεστά κλίματα, βλέπουν το κόκκινο χρώμα στα χεράκια και δεν πλησιάζουν από φόβο. Ποιος ξέρει…

Στο τέλος του μήνα, το βραχιολάκι είτε κρεμιέται στις τριανταφυλλιές, είτε καίγεται με το αναστάσιμο φως του Πάσχα. Κάποιοι μάλιστα το τοποθετούν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη μέρα βρουν δίπλα της ένα σκουληκάκι, σημαίνει ότι η υπόλοιπη χρονιά θα είναι τυχερή!

Η εκκλησία μας φυσικά θεωρεί το έθιμο ειδωλολατρικό, ήδη από τον 5ο αιώνα, αυτό όμως δεν είναι αρκετό να χαλάσει μια παράδοση αιώνων που κανέναν δεν ενοχλεί, κάθε άλλο, είναι και χαριτωμένη. Το ίδιο περίπου έθιμο αναβιώνει και στα Σκόπια, με την ονομασία «Μάρτινκα» και στην Αλβανία ως «Βερόρε».

Στην Βουλγαρία, οι κάτοικοι βάζουν έξω από τα σπίτια τους ένα κομμάτι κόκκινο πανί για να προστατευτούν από το «κάψιμο της γιαγιάς Μάρτα». Το δε βραχιολάκι οι Βούλγαροι το αποκαλούν «Μαρενίτσα», το δωρίζουν σε αγαπημένα πρόσωπα συνοδεύοντάς το από ευχές για ευημερία, υγεία και τύχη. Στα Ρουμανικά ονομάζεται «Μαρτιζόρ» και συμβολίζει την αγάπη και την αγνότητα.

Σήμερα, την 21η του Μάρτη ξεκινά και η εαρινή ισημερία. Επίσημα πια η Άνοιξη μας επισκέπτεται. Έχουμε την τύχη να ζούμε σε μια χώρα που το φως και η ζέστη του ήλιου βοηθά την διάθεση ν’ αλλάξει. Ας φορέσουμε τον Μάρτη μας, ας χαρούμε τις μέρες που σπυρί μεγαλώνουν, κι ας υποδεχθούμε ό,τι καλό έχει να μας προσφέρει η εποχή. Τα άσχημα για λίγο ας τα παραμερίσουμε, κι ας προχωρήσουμε με περισσότερη αισιοδοξία, έτσι ώστε να έχουμε αντοχές και για τα δύσκολα.