«Μαρία Ιγγλέση / 1882–1942 : Μια Mυκονιάτισσα πρωτοπόρος ζωγράφος». Συνέντευξη με την Ειρήνη Σαββανή, την ιστορικό Τέχνης που επιμελήθηκε την αναδρομική έκθεση της σημαντικής Μυκονιάτισσας ζωγράφου.

Η αναδρομική
έκθεση για τη Μαρία Ιγγλέση εγκαινιάστηκε
στις 23 Αυγούστου στη Δημοτική Πινακοθήκη Μυκόνου που φέρει τ’ όνομά της.


Πρόκειται για μια
πρωτοβουλία της Κοινωφελούς Επιχείρησης του Δήμου Μυκόνου, έχοντας ως σκοπό την
επιστροφή της Μαρία Ιγγλέση «πίσω στο σπίτι της», αφού η Δημοτική Πινακοθήκη
Μυκόνου αποτέλεσε την οικογενειακή της εστία, καθώς και να αναδείξει τη συμβολή
της στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης.
Οικογενειακές
προσωπογραφίες, τοπιογραφίες, φωτογραφικό υλικό εποχής, αλληλογραφία και άλλα πολλά
στοιχεία φωτίζουν γνωστές και άγνωστες πτυχές της κοσμοπολίτικης ζωής της σπουδαίας
ζωγράφου.
Εκτίθενται έως
και τις 20 Σεπτεμβρίου 2019 στον
χώρο που έζησε η Μαρία Ιγγλέση, υπό την επιμέλεια της Ιστορικού Τέχνης Ειρήνης Σαββανή, η οποία είχε την ευγενή
καλοσύνη να καταθέσει τη δική της άποψη για την έκθεση, την προσωπικότητα και
το πολυσχιδές έργο της πρωτοπόρου Μυκονιάτισσας μέσα από τη σύντομη συνέντευξη
που ακολουθεί.





Ζ.Κ.: Τι επιχειρεί να προβάλλει αυτή η αναδρομική έκθεση
για την Μαρία Ιγγλέση;
Ειρήνη Σαββανή : Η
έκθεση φιλοδοξεί να αναδείξει ένα μέρος του πλούσιου έργου της Μαρίας Ιγγλέση και
να συνεισφέρει στη μελέτη που αφορά τη συμμετοχή των γυναικών καλλιτεχνών στο
καλλιτεχνικό γίγνεσθαι της Ελλάδας στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα.
Ζ.Κ.: Επιχειρώντας μια αναδρομή στην εποχή που έζησε η
ζωγράφος, αναλύοντας τα ιστορικά στοιχεία αλλά και τις κοινωνικοπολιτικές
συνθήκες η προσωπικότητα της Μαρίας Ιγγλέση ξεχωρίζει άμεσα.
Ειρήνη Σαββανή : Η
Μαρία Ιγγλέση εξέφρασε την αγάπη της για τη ζωγραφική και τη ζωηρή της επιθυμία
να την ασκήσει σε επαγγελματικό επίπεδο, σε μια περίοδο όπου είχε επιτραπεί η
μεικτή φοίτηση στη Σχολή Καλών Τεχνών μόλις στις αρχές του εικοστού αιώνα. Εκείνη
την εποχή, ενώ οι γυναίκες των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων ενθαρρύνονταν να
δέχονται μαθήματα ζωγραφικής στο σπίτι τους, στο πλαίσιο της ευρύτερης
καλλιέργειας και μόρφωσής τους, η επαγγελματική τους ενασχόληση με την τέχνη
συνήθως αποτρεπόταν. Και αυτό για θεωρούσαν ότι τις απομάκρυνε από την
οικογενειακή εστία και από το προδιαγεγραμμένο μέλλον τους, δηλαδή την οικογενειακή
αποκατάσταση.


Ειρήνη Ιγγλέση, Λάδι σε καμβά, 
Συλλογή Δήμου Μυκόνου
Ζ.Κ.: Η Μαρία Ιγγλέση γεννήθηκε κι έζησε τα πρώτα χρόνια
της ζωής της αλλά και των σπουδών της στην Ελλάδα. Ποιοι ήταν οι κυριότεροι
σταθμοί της εδώ πορείας της;
Ειρήνη Σαββανή : Η Μαρία
Ιγγλέση γεννήθηκε στη Μύκονο σε μια ευκατάστατη οικογένεια.


Σπούδασε, όπως
και η αδελφή της Ειρήνη, (1874–1952), στη Σχολή 
των
Ουρσουλινών στην Τήνο κατά τα τέλη του 19ου αιώνα. Εκείνη την εποχή, η 
φήμη της
σχολής ήταν τέτοια που πολλές εύπορες και μεγαλοαστικές οικογένειες 
έστελναν τις
κόρες τους για να αποκτήσουν υψηλής ποιότητας μόρφωση.

Η οικογένεια
Ιγγλέση διατηρούσε σπίτι στην Αθήνα, όπου πέρναγαν συνήθως τον 
χειμώνα. Καθώς
η Μαρία έδειχνε ιδιαίτερη κλίση στη ζωγραφική, παρακολούθησε μαθήματα κατ’
οίκον (1904–1906) με τον Καθηγητή στο Σχολείο των Τεχνών Βικέντιο Μποκατσιάμπη
(1856–1933).
Ζ.Κ.: Κατόπιν έρχεται η περίοδος που ταξιδεύει κι
εγκαθίσταται στη Ρώμη όπου και συνεχίζεται πλέον τις σπουδές της σε ακαδημαϊκό
επίπεδο…
Ειρήνη Σαββανή : Ναι,
έτσι είναι. Η Μαρία Ιγγλέση εγκαταστάθηκε στη Ρώμη γύρω στο 1907 και
παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής σε Ακαδημία Καλών Τεχνών, όπου, σύμφωνα με
δημοσιεύματα της εποχής, φαίνεται να διακρίθηκε μεταξύ των συμφοιτητών της.

Κατά το
διάστημα αυτό ταξίδεψε σε πολλές πόλεις της Ιταλίας (Νάπολη, Πομπηία, 
Τίβολι,
Βενετία κ.ά.). Μελετούσε σχολαστικά τα μουσεία της χώρας και έτρεφε 
ιδιαίτερη
αγάπη για την ιταλική φύση και τα ιστορικά της μνημεία. Απεικόνισε όψεις της
Πομπηίας, στην οποίαν διέμενε τους καλοκαιρινούς μήνες για να απαθανατίσει τις
αρχαιότητες,

Μόλις δύο
χρόνια μετά τη διαμονή της στην Ιταλία οργάνωσε ατομική έκθεση 
στην αίθουσα
«Παρνασσός» (1909) με τριάντα τρία έργα, κυρίως τοπιογραφίες 
( Αρχαία Αππία
οδός, Εξοχή της Ρώμης, Εξοχή της Νεαπόλεως, Οικία
Vettii, κ.ά.).

Ήδη, με την
πρώτη της έκθεση αποσπά πολύ ευμενή σχόλια και ένα από τα πιο ενδιαφέροντα
στοιχεία της υποδοχής του έργου της είναι το γεγονός ότι την αντιμετώπισαν ως
ισότιμη με πιο έμπειρες γυναίκες καλλιτέχνιδες. Στο «Λεύκω
μα Ελληνίδων
καλλιτεχνών», για παράδειγμα, το 1911, η Μαρία Ιγγλέση συμπεριλαμβάνεται μαζί με
τις: Σοφία Λασκαρίδου, Ιουλία και Μαρία Σκούφου, Ελένη Γεωργαντή, Όλγα Παπαδημάκη
και Ελένη Προσαλέντη. Λίγο αργότερα το 1913 στο «Εθνικόν Ημερολόγιον» του
Σκόκου της αφιερώνεται μια σελίδα με τον τίτλο «Ελληνίδες εν τη ξένη».

Τοπίο Μυκόνου, Λάδι σε καμβά, Συλλογή Μάρκου Πασαλιάδη
Ζ.Κ.: Γνωρίζουμε πως κατά την παραμονή στην Ιταλία
ανέπτυξε πλούσια δράση σε διάφορους τομείς που αφορούσαν την Τέχνη την οποία
υπηρέτησε. Μια από τις σημαντικότερες ασχολίες της ήταν αυτή της ανταποκρίτριας
καλλιτεχνικών θεμάτων, για λογαριασμό κυρίως του περιοδικού «Πινακοθήκη». Θα
μπορούσες να μας δώσεις μια πιο σαφή εικόνα για το τι ακριβώς περιελάμβανε αυτή
της η ασχολία;
Ειρήνη Σαββανή : Η
Μαρία Ιγγλέση κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην Ιταλία έστελνε τακτικά
ανταποκρίσεις για καλλιτεχνικά θέματα στο έγκυρο καλλιτεχνικό περιοδικό «Πινακοθήκη».

Παράλληλα με
τις εικαστικές εξελίξεις στην Ιταλία γράφει εμπεριστατωμένα άρθρα για σημαντικά
μνημεία της Ιταλίας, όπως το Μουσείο Προϊστορίας της
Villa Giulia, ενώ συντάσσει και άρθρα που αφορούν τη ρωμαϊκή ιστορία.

Το κορυφαίο
πολιτιστικό γεγονός στο οποίο αφιέρωσε αρκετά πλούσια αρθρο-γραφία ήταν
αναμφισβήτητα η Διεθνής Έκθεση της Ρώμης, η οποία οργανώθηκε 
το 1911 για
τον εορτασμό της συμπλήρωσης πενήντα χρόνων από την ενοποίη
ση της
Ιταλίας. Επιπλέον ήταν για την Ελλάδα η πρώτη επίσημη συμμετοχή της σε 
διεθνή έκθεση
του εξωτερικού.

Η Μαρία
Ιγγλέση κάλυψε στα άρθρα της με αναλυτική περιγραφή και με κριτική 
άποψη τα
σημαντικότερα έργα των εθνικών περιπτέρων της Διεθνούς Έκθεσης. Το 
ενδιαφέρον της
φαίνεται προσανατολισμένο στην ευρωπαϊκή «νέα τέχνη», έτσι όπως ξεδιπλώνεται ως
συνέχεια του ιμπρεσιονισμού. Είναι ενήμερη για τα επιτεύγματα της γαλλικής
τέχνης, αφού στον εκθεσιακό χώρο της Γαλλίας συμμετέχουν επιφανείς Γάλλοι
ιμπρεσιονιστές και μεταϊμπρεσιονιστές όπως οι:
Claude Monet, Pierre Bonnard, Maurice Denis, Félix Vallotton, αλλά και η γλύπτρια Camille Claudel. Είχε επίσης την ευκαιρία να μελετήσει και έργα του Gustav Klimt και των εξπρεσιονιστών Edvard Munch και James Ensor στα αντίστοιχα εθνικά τους περίπτερα.

Έκανε εκτενή
αναφορά στον Ισπανό ζωγράφο
Ignacio Zuloaga (1870–1945), ο οποίος,
σύμφωνα με τα γραπτά της, ακολουθεί τις νεωτεριστικές τάσεις της εποχής. Σε
ορισμένα πορτρέτα που φιλοτέχνησε η Μαρία Ιγγλέση διακρίνουμε 
εκλεκτικές
συγγένειες με τα έργα του Ισπανού ζωγράφου, καθώς το ασαφές ουδέ
τερο φόντο και
η χρήση έντονων χρωματικών αντιθέσεων χαρακτηρίζ
oυν κυρίως τα πορτρέτα
του. Αντίστοιχα, η Μαρία Ιγγλέση φαίνεται να υιοθετεί αρκετά συχνά 
τέτοιες
τεχνικές λύσεις, προκειμένου να προβάλει και να εστιάσει στην ψυχοσύν
θεση του
απεικονιζόμενου.

Σημαντική
ήταν, επίσης, η ανταπόκρισή της από την Μπιενάλε της Βενετίας (1912), 
μια από τις
σημαντικότερες εκθέσεις διεθνώς. Μέσα από το άρθρο της υποδηλώνει τον θαυμασμό
της προς τον ιμπρεσιονισμό, τον οποίο πράγματι υιοθέτησε 
σε μεγάλο
μέρος των έργων της.

Κατά τη
διάρκεια της παραμονής της στην Ιταλία συμμετείχε επίσης σε διεθνείς ομαδικές
εκθέσεις (Κάιρο, 1910),
Montecatini, Ιταλία (1912).

Η Μαρία Ιγγλέση στην Ιταλία, στις αρχές του 20ου αιώνα.
Maria Igglessi in Italy, in the early 20th century
Z.K.: Στα μέσα της δεύτερης
δεκαετίας του 20ου αιώνα επιστρέφει στην Ελλάδα. Ποια ήταν η πορεία
της – όχι μόνο η καλλιτεχνική αλλά και η προσωπική -, έχοντας αποκομίσει όλες
αυτές τις εμπειρίες από την παραμονή της στο εξωτερικό;
Ειρήνη Σαββανή : Το
ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου πολέμου φαίνεται να ήταν η αιτία για την επιστροφή
της στην Ελλάδα. Η Μαρία Ιγγλέση επεδίωξε εξαρχής να ασχοληθεί επαγγελματικά με
τη ζωγραφική. Το γεγονός ότι δεν απέκτησε οικογένεια – όπως και άλλες ομότεχνες
γυναίκες, της επέτρεψε να αφοσιωθεί στην τέχνη της και να εκθέτει τα έργα της
σε ατομικές ή ομαδικές εκθέσεις επι ίσοις όροις με τους άνδρες ζωγράφους.
Η Μαρία
Ιγγλέση οργάνωσε ατομικές εκθέσεις στην Αθήνα με την τελευταία της έκθεση στον
«Παρνασσό» (1929), η οποία περιελάμβανε μόνο τοπία της Ελλάδας διαφόρων
περιοχών. Η Ιγγλέση συνέχιζε τα ταξίδια της και στη χώρα της αποτυπώνοντας την
ελληνική φύση και φανερώνοντας το συνεχές ανήσυχο πνεύμα της.
Ζ.Κ.: Η Μαρία Ιγγλέση είχε αφιερώσει όλη της τη ζωή στην
Τέχνη που αγάπησε και υπηρέτησε με πάθος. Η οικογένειά της έπαιξε ως φαίνεται
καταλυτικό ρόλο στη ζωή της και σε όλα όσα έκανε, κάτι το οποίο φάνηκε
ιδιαίτερα την τελευταία περίοδο αυτής, όπου ο δεσμός με την αδερφή της έγινε
ακόμα πιο ισχυρός.
Ειρήνη Σαββανή : Η Μαρία
Ιγγλέση διατηρούσε στενούς δεσμούς με την αδελφή της Ειρήνη, αλλά 
και με συγγενείς
της από τη Μύκονο. Υπήρξε μάλιστα και η παράνυμφος στον 
γάμο της
αδελφής της με τον ποιητή Ιωάννη Γρυπάρη (1872–1942) που έγινε στη 
Νάπολη το
1912. Η Ειρήνη ήταν πολλές φορές το μοντέλο της Μαρίας σε πολλές προσωπογραφίες
που μαρτυρούν την ευρωπαϊκή εκπαίδευση της ζωγράφου.

Κατά τη
διάρκεια της Κατοχής, η οικογένεια πρέπει να πέρασε δύσκολα χρόνια και η ανάγκη
για την επιβίωση ήταν επιτακτική. Η Μαρία πέθανε το 1942 και η αδελφή της δέκα
χρόνια αργότερα 1952.

Το έργο της
Μαρίας Ιγγλέση θα πρέπει να αποτιμηθεί όχι μόνον όσον αφορά την 
καλλιτεχνική
του αξία, αλλά και ως το αποτέλεσμα μιας πρωτοποριακής προσωπικότητας, η οποία,
αψηφώντας τους περιορισμούς του φύλου της, σπούδασε μόνη της στην Ιταλία,
ταξίδευε και ζούσε μια ζωή πέρα από τα στερεότυπα που επέβαλλε η εποχή της,
θέλοντας να ενταχθεί σε ένα κοσμοπολίτικο περιβάλλον.
Η έκθεση
παρουσιάζεται στη Δημοτική Πινακοθήκη
Μυκόνου
«Μαρία Ιγγλέση»
, η οποία, σύμφωνα με τη διαθήκη της Ειρήνης
Ιγγλέση, ήταν η οικογενειακή εστία και κληροδοτήθηκε στο Δήμο Μυκόνου.



Συνέντευξη & Φωτογραφία Ειρήνης Σαββανή: 
Ζώης Σπ. Κουτρούλης για το www.itsonlyarts.com
Σεπτέμβριος 2019

Διάρκεια έκθεσης 23/08-20/09/2019


Αξίζουν την προσοχή