Τι είναι ΨΥΧΗ.

Της εικαστικού Μαρίβα Ζαχάρωφ.

Με
αφορμή αυτό το ερώτημα, θα ξεκινήσω αφηγούμενη την εμπειρία μου μέσα από αυτό
που αντίκρισα στο αρχαιολογικό μουσείο της Δαμασκού τον Ιούνιο του 2010. Θα
επικεντρωθώ σε ένα από τα εκθέματα των Ελληνιστικών χρόνων, ένα γλυπτό από
μάρμαρο που βρέθηκε στην πόλη της Ούκγαριντ, προστατευόμενη του Μεγάλου
Αλεξάνδρου. Πρόκειται για ένα κοριτσάκι, γύρω στα επτά του χρόνια, όπως το
υπολόγιζα, καθήμενο ανακούρκουδα, ντυμένο με ένα απλό ιμάτιο, με το κεφάλι του
γυρισμένο κατά τα τρία τέταρτα προς το θεατή. Η μια πλευρά της κεφαλής του
κοριτσιού είχε έντονη παραμόρφωση ενώ η άλλη μια απαράμιλλη ομορφιά…

Η πέτρα
ήταν περίτεχνα λαξεμένη, σαν να την είχανε χαϊδέψει τόσο στην παραμορφωμένη – κακοποιημένη
πλευρά του παιδικού προσώπου όσο και στην αγγελική του όψη. Και η κατασκευή
είχε ένα άρτιο «κόψιμο» που δεν χώριζε απότομα το πρόσωπο στα δυο. Το σώμα είχε
αντιμετωπιστεί με σοφία καθώς δεν απέδιδε ένα παιδί στη γύμνια του, αλλά ήταν
καλυμμένο με ρούχο της εποχής. Το γλυπτό αυτό, οι κάτοικοι της πόλης της
Ούγκαριντ, το ονόμαζαν «ΨΥΧΗ» γιατί
αντικατοπτρίζει την αλήθεια του κάθε ανθρώπου και η αλήθεια έχει δύο όψεις γι’
αυτό και είναι άσχημη και πάντοτε πονάει. Μόνο ο ΕΡΩΤΑΣ μπορεί να την
ομορφύνει. Αυτό το σκεπτικό αναγραφόταν στη βάση του γλυπτού.

Σε
μια παιδική κοριτσίστικη μορφή λοιπόν, γυναίκα στα σπάργανα, που δεν έχει ακόμα
σχηματιστεί, ο λαός της πόλης της Ούκγαριντ, της διωκόμενης Συρίας σήμερα,
απέδιδε την έννοια της ΨΥΧΗΣ.

Στη
μετά Χριστόν εποχή, στη Δυτική Ευρώπη, από τους μεσαιωνικούς χρόνους
αναπτύχθηκε ολόκληρη φιλολογία γύρω από το θέμα του Έρωτα και της Ψυχής, στη
Γλυπτική, τη Ζωγραφική και την Ποίηση, αναπαριστώντας την Ψυχή ως
καλοσχηματισμένη και όμορφη νεαρή γυναίκα και τον Έρωτα ως ραδινό νέο να της
τείνει το χέρι ή να της προσφέρει ένα άνθος για να την προσεγγίσει.

Δεν νομίζω οι πολιτισμοί αυτοί να είχαν συναντηθεί ώστε να αναπτύξουν τους
ίδιους συμβολισμούς. Είναι όμως ενδιαφέρον το ότι αποδίδουν την ΨΥΧΗ στο θηλυκό
και τον ΕΡΩΤΑ στο αρσενικό.

Θέλω να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι σε αυτό το γλυπτό των Ελληνιστικών χρόνων,
που ελπίζω να διασωθεί από την λαίλαπα του πολέμου, βρίσκω μεγαλύτερη σοφία και
μια διαχρονική διάθεση καθώς αγγίζει πληθώρα ζητημάτων όπως αυτό της κακοποίησης,
που τα παιδιά και οι γυναίκες υφίστανται ως σήμερα από Ανατολή σε Δύση. Το
διττό της αλήθειας αλλά και της ανθρώπινης φύσης. Την πληγή και τον φόβο που
εάν ο άνθρωπος βιώσει από νωρίς, δύσκολα μπορεί να επουλώσει παρόλο τον Έρωτα,
αλλά και τον πόνο, που ο ίδιος ο Έρωτας καμιά φορά γεννά.

Αντικατοπτρίζει
όμως και την ομορφιά της ζωής και την ανάταση που χρειάζεται η ίδια η ΨΥΧΗ
προκειμένου να προχωρήσει χωρίς πότε να πάψει να είναι παιδί.