"Μια προσωπική επιστροφή και γαλήνη". Συνέντευξη της εικαστικού Βερονίκης Δαμιανίδου στην Καλλιόπη Λιαδή.

Τα έργα σου, ανεξάρτητα από τη
θεματική τους, διακρίνονται από ευγένεια, καθοδηγούν τον θεατή σε μια οδό
περισυλλογής και εσωτερικής γαλήνης. Από
πού αφορμάται αυτή η διάθεση; Ήταν αυτός ο στόχος;

Ναι. Αν πράγματι τα έργα μου δίνουν αυτή την αίσθηση στο θεατή, τότε ως
ένα βαθμό έχουν πετύχει το σκοπό τους. Η ζωγραφική για εμένα πάντα ήταν
διαλογισμός και προσευχή. Πιστεύω ότι η Τέχνη οφείλει να προάγει με κάποιον
τρόπο το πνεύμα, τόσο του ίδιου του καλλιτέχνη όσο και του θεατή. Να γίνεται
οδηγός του πέρα από καθημερινές μικρότητες κι εγωισμούς, να ανοίγει την καρδιά
του και να τον βοηθά, να φτάσει κάποια στιγμή στο κέντρο του, στη δική του
εσωτερική Ζωοδόχο Πηγή. Ζωγραφίζω για τη
δική μου προσωπική επιστροφή και γαλήνη, που ωστόσο θα ήθελα να τη μοιράζομαι
με άλλους καθώς έτσι αποκτά νόημα κι αξία. Θα ήταν δώρο για εμένα αν τα έργα
μου ήταν ένας κήπος όπου θα ξεκουράζονταν η καρδιά του θεατή.

Επρόκειτο να έχεις μια ατομική έκθεση
το Μάρτιο στην Αθήνα που λόγω των συνθηκών έπρεπε να αναβληθεί. Πώς διαχειρίστηκες αυτή την ανατροπή; Πώς προτείνεις να αντιμετωπίζουμε το
αναπότρεπτο;

Η έκθεση μου ήταν προγραμματισμένη να εγκαινιαστεί στις 18 Μαρτίου, την
ημέρα που ξεκίνησε το γενικό lockdown, την απόφαση για την αναβολή της όμως,
την είχα πάρει ήδη μια εβδομάδα πριν.
Ήταν εν τέλει εύκολη απόφαση, απλά ξύπνησα το πρωινό εκείνο και είπα «Ας
το ακυρώσουμε για τώρα.»

Υπάρχουν πράγματα μεγαλύτερα από εμάς,
και κάποια από αυτά είναι η
ασφάλεια και η ευζωία των ανθρώπων μας. Επίσης, υπάρχουν πράγματα που είναι στην ευχέρεια μας να αλλάξουμε κι άλλα όχι. Αυτή είναι μια
περίπτωση του ‘όχι’, άρα το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να κυλήσουμε με
την όποια κατάσταση, όσο πιο αρμονικά είναι δυνατό. Η ζωή είναι αναμφίβολα γεμάτη απρόβλεπτα
γεγονότα – προκλήσεις για το πνεύμα μας. Θα πρότεινα ηρεμία ώστε να ησυχάζει ο
νους και νηφάλιος να βρίσκει τις όποιες δημιουργικές λύσεις χρειάζονται.

Έχεις μεγαλώσει και ζήσει στην Αθήνα
το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής σου και τα τελευταία χρόνια διαμένεις
στην όμορφη Κεφαλλονιά. Επηρέασε αυτή η αλλαγή το έργο σου και, αν ναι, κατά
ποιον τρόπο;

Ναι, αρκετά. Κάθε μεγάλη αλλαγή, έχει επιδράσεις επάνω μας σωματικά, και
ψυχικά. Πώς θα μπορούσε να μην επηρεάσει λοιπόν και το έργο μας; Στα 7 χρόνια
που βρίσκομαι εδώ, η ανάγκη μου να αντεπεξέλθω στις προκλήσεις που μου εμφανίστηκαν, με
οδήγησε σε μια πιο ουσιαστική ενδοσκόπηση και εν τέλει σε μια διαδικασία
αυτοθεραπείας. Άλλωστε, σε συνθήκες απομόνωσης -όπως κι αν ορίζονται για τον
καθένα αυτές-, είναι αναπόφευκτο να συμβεί κάτι τέτοιο. Στις πιο μοναχικές
στιγμές, έρχονται και οι πιο σημαντικές εσωτερικές αλλαγές. Η δουλειά μου
ακολούθησε μια πορεία φάσεων σκοτεινών και γκρίζων, έως τώρα όπου ίσως κάτι
αρχίζει κάτι να γίνεται…

Έχεις γράψει: “Ο νόστος είναι ένα
μικρό μαύρο πουλί, στη μέση του καλοκαιριού”.
Πότε το συναντάς και πού σε ταξιδεύει;

Με εκπλήσσει ευχάριστα το ότι έχεις προσέξει αυτήν την προτασούλα.
Θυμάμαι ότι ξεκίνησε εντελώς κυριολεκτικά, παρατηρώντας σε ένα αρκετά ζεστό
καλοκαιρινό μεσημέρι καθώς ζωγράφιζα, ένα νεαρό κοτσύφι. Ήρθε σε εμένα απροειδοποίητα μέσα σε εκείνη
την ησυχία που επιβάλλει η ζέστη κι όπου σχεδόν δεν κουνιέται φύλλο… Στάθηκε σε
ένα από τα δέντρα που ζωγράφιζα και ταρακούνησε το βλέμμα μου. Ενσωματώθηκε στη
ζωγραφιά παίρνοντας μια πιο ποιητική διάσταση.
Εκεί που όλα μοιάζουν να ησυχάζουν, που κοιμούνται, εμφανίζεται αυτό το
μικρό μαύρο πουλί λοιπόν, για να σου θυμίσει από πού έρχεσαι και πού θέλεις να
πας. Ώστε να μην ξεχαστείς και χαθείς στην ακινησία του καλοκαιριού. Κάπως έτσι
το συναντώ ξανά και ξανά και κάπου εκεί με πηγαίνει.

Τι σημαίνει για εσένα το Μεγάλο Κύμα
του Χοκουσάι, που εμφανίζεται αρκετές φορές στη δουλεία σου;

Έχω αγάπη στη ζωγραφική του Χοκουσάι και τον βλέπω ως δάσκαλο. Επιπλέον,
εκτός από βιβλία, έχω και διάφορα μικροαντικείμενα με εικόνες έργων του επάνω,
που μεταφέρουν έναν ιαπωνικό αέρα στις συνθέσεις μου. Είπαμε άλλωστε ότι
ζωγραφίζουμε τις συμπάθειες μας…Όμως αν το δούμε λίγο πιο ποιητικά και
αναλογιστούμε πως όλοι μας, δεν είμαστε παρά κύματα στον μεγάλο ωκεανό της
ζωής, τότε θα μου άρεσε να είμαι ένα κύμα σαν του Χοκουσάι. Άγριο κι ευγενικό
μαζί, πυκνό και κομψό, ζωηρό τόσο ώστε να ακούγεται όσο χρειάζεται.

Έχεις σπουδάσει και σκηνογραφία. Σε
ποια θεατρική παράσταση θα ήθελες να σχεδιάσεις τo σκηνικό; πώς το φαντάζεσαι;

Το πρώτο που μου έρχεται στο νου αυτή τη στιγμή, είναι το Αηδόνι του
αυτοκράτορα, με την εκπληκτική
μουσική της Λένας Πλάτωνος. Είναι μια ιστορία που μου αρέσει και τη βρίσκω
εξαιρετική όχι μόνο για παιδιά μα και για ενήλικες. Το σκηνικό που θα έφτιαχνα
θα εμπνεόταν ίσως από τον προαναφερθέντα αγαπημένο μου ζωγράφο, με αρκετά
αφαιρετική διάθεση και πολλά κρυμμένα, μαγικά στοιχεία. Σίγουρα, πάντως θα έχει
άφθονο μπλε να παίζει με τις εναλλαγές του σκηνικού φωτισμού.

Αρκετά από τα έργα σου θα μπορούσαν
να χαρακτηρισθούν ως σύγχρονες αγιογραφίες. Ποιοι είναι αυτοί οι άγιοι: Yπάρχει
αγιότητα στις ημέρες μας;

Πιστεύω πως υπάρχει ένα ιερό κομμάτι στον άνθρωπο, που τον συνδέει με ό,τι βρίσκεται πέρα από την ύλη του. Ένας
Ουρανός πνευματικός, που στέκεται άλλοτε καλυμμένος από σύννεφα, άλλοτε
καθαρός, πάνω, δίπλα, ανάμεσά μας. Συχνά, κοιτώντας ένα πρόσωπο φαντάζομαι αυτό
το κομμάτι ουρανού, όπως καθρεπτίζεται στο βλέμμα του. Είναι ένα ωραίο παιχνίδι
για εμένα, που με βοηθά να σκέφτομαι τον καθένα -πραγματικά τον καθένα- ως έναν
εν δυνάμει άγιο. Υπό αυτήν την οπτική,
φυσικά και υπάρχει αγιοσύνη στις ημέρες μας. Πάντα θα υπάρχει, όπου υπερισχύει
αυτή η πνευματική ενέργεια στον άνθρωπο κι όπου η θεϊκή του ουσία αποκαθίσταται
πλήρης.

Χριστιανισμός, Βουδισμός… Tι είναι
αυτό, για εσένα, στο οποίο συγκλίνουν αυτές οι δύο θρησκείες, ή και άλλες και
πώς επιθυμείς να το μεταφέρεις στη δουλειά σου;

Οι περισσότερες θρησκείες ξεκινούν από και καταλήγουν στην ίδια
πρωταρχική Πηγή. Είχα την ευκαιρία να μεγαλώσω κοντά στην παρουσία της προγιαγιάς μου που υπήρξε μοναχή
τα τελευταία 40 έτη της ζωή της και που με επηρέασε αρκετά. Ακόμη και τώρα
ακούω τις κουβέντες της, μέσα από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας μας. Υπήρξε
μυστήριο, έμπνευση και πεδίο έρευνας για εμένα, το μαύρο ράσο του Ορθόδοξου
μοναχισμού και η φιλοσοφία πίσω από αυτό. Κάπου στα 13 μου, είδα ένα ντοκιμαντέρ
αφιερωμένο στο Θιβετανικό Βουδισμό. Λίγες μέρες μετά βρήκα στο βιβλιοπωλείο της
γειτονιάς ένα μικρό βιβλίο για τον Βούδα και με το μικρό χαρτζιλίκι μου, φυσικά,
το αγόρασα.

Μελετώντας έκτοτε παράλληλα τις δύο θρησκείες, κατάλαβα ότι είναι αρκετά
στενός ο βαθμός της πνευματικής τους συγγένειας. Βασίζονται σε ένα κοινό αίσθημα
συμπόνοιας, αγάπης κι αλτρουισμού . Μπορούν να προσφέρουν όχι μόνο ανακούφιση
στην αγωνία και τον φόβο του ανθρώπου, αλλά του δείχνουν το δρόμο να τον υπερβεί. Η ιδέα αυτή και μόνο,
αποτελεί έμπνευση για εμένα. Ωστόσο δεν είναι αυτοσκοπός να το μεταφέρω στο έργο μου. Θα έλεγα περισσότερο ότι πιθανόν να συμβαίνει,
μόνο και μόνο γιατί, όπως και να το κάνουμε,
ζωγραφίζουμε τις συμπάθειες μας. Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από τον εαυτό
μας κι από ό,τι κουβαλάει…

Άνθρωπος και φύση – ή σωστότερα,
κυρίως, ο άνθρωπος και το ζωικό βασίλειο – , συνυπάρχουν ποιητικά και
εμφανίζονται συχνά στη δουλειά σου.
Άλλοτε μια χήνα, ένα ψάρι, ένας κύκνος, η μια γάτα…ίπτανται πάνω ή δίπλα
από τις ανθρώπινες μορφές σας, σαν φυλακτά ή προέκταση της ύπαρξης τους ή τις
συνοδεύουν κατέχοντας ισχυρή θέση στη σύνθεση.
Ποιος ο συμβολισμός τους; Πώς βλέπεις τη συνύπαρξη του ανθρώπου και της
φύσης στη σημερινή εποχή;

Είναι ακριβώς αυτό τις περισσότερες φορές, Φυλαχτά. Όπως τα τοτέμ αρχαίων
λαών που συμβολίζοντας το άγριο, ενστικτώδες κομμάτι του ανθρώπου, τον
προστάτευαν ταυτόχρονα από το
ανεξέλεγκτο της ζωής και τον οδηγούσαν. Οι ιδιότητες τους, μπορούν να
λειτουργούν εκπαιδευτικά για τον άνθρωπο στην καθημερινότητά του και στη σχέση
του με το περιβάλλον. Σαφώς έχει πληγωθεί πολύ αυτή η σχέση και σίγουρα
χρειάζεται να την αποκαταστήσουμε. Έχω την αίσθηση όμως, ότι η συλλογική ανάγκη
για κάτι τέτοιο μεγαλώνει κι ελπίζω σε μια ανάλογη ενδυνάμωση. Γιατί έτσι κι
αλλιώς, η Φύση δε μας έχει ανάγκη, εμείς τη χρειαζόμαστε.

Αν η ζωγραφική σου είχε μουσική, τι
μουσική θα ήταν αυτή;

Η ζωγραφική μου, όπως και η κάθε ζωγραφική, έχει μουσική! Θα ήθελα πολύ
να μάθω ποια ακριβώς είναι. Αυτή τη στιγμή, είναι το κομμάτι που ακούγεται στο
εργαστήρι…Johann Johannson, ‘Flight from the City’.

“Η Μαντόνα της Απώλειας” ο
τίτλος ενός έργου σου…Ποιον παρηγορεί; Ποιον προστατεύει; Tι τάματα της
προσφέρουν;

-Καταρχήν, παρηγόρησε εμένα την ίδια καθώς την έφτιαχνα. Θα ήθελα να
παρηγορεί, τον οποιοδήποτε έχασε κάτι που αγάπησε ή κάτι που ονειρεύτηκε. Θα
ήθελα να του θυμίζει παράλληλα ότι όσο η καρδιά του πάλλεται, μπορεί να συνεχίσει
να ονειρεύεται, ίσως κάποιο άλλο όνειρο.

Αν υπάρχει μια πρόταση που πιστεύω ότι της ταιριάζει πολύ είναι αυτή της
Κατερίνας Αγγελάκη –Ρουκ : Οι ελλείψεις
μου με προστατεύουν από αυτά που πρόκειται να χάσω. Άκουσα να το λέει με την
υπέροχη γλυκύτητα της, στην τελευταία
της συνέντευξη κι αμέσως ήρθε στο νου μου η εικόνα της Μαντόνας της
Απώλειας. Ίσως από αυτό να μας
προστατεύει. Από όσα απολέσαμε ή θα απολέσουμε, από το φόβο να ζήσουμε δίχως
αυτά κι από όλον τον πόνο που γεννά αυτή η στέρηση. Προστατεύει όποιον την έχει
ανάγκη και σαν τάμα δέχεται γυμνό αυτόν τον πόνο, ώστε να τον ξορκίσει και να
τον ελευθερώσει.

Η Καλλιόπη
Λιαδή γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και κατάγεται από τη Χίο. Σπούδασε ζωγραφική στο Brooklyn College (CUNY) στη Νέα Υόρκη (1990-1995) και έχει κάνει πολλές
διαφορετικές διαδρομές στο χώρο της δημιουργικής έκφρασης. Όσες ολοκληρώθηκαν
είχαν αίσιο τέλος, ενώ κάποιες εξελίσσονται ακόμα. Σημαντικοί σταθμοί
αποτέλεσαν η εγκατάσταση της στη Χίο και η δημιουργία της πολιτιστικής δράσης
«Αίθουσα Τεχνών Καλλιόπη» (2006 – 2014).

Τα τελευταία
χρόνια μπήκε στον κόσμο της αφηγηματικής τέχνης που τώρα εξερευνά δημιουργώντας
πια εικόνες με τον προφορικό λόγο.

Συνεργάστηκε
με την πολιτιστική ιστοσελίδα “Απλωταριά”, κυρίως, ως παραγωγός της
εκπομπής-podcast “Ανοιχτά
Ημερολόγια” (2015-2018). Από το 2018 η εκπομπή μεταδίδεται κάθε Πέμπτη,
8-9μ.μ., στο διαδικτυακό “Πορτοκαλί Ραδιόφωνο”. Από το 2016
συντονίζει εικαστικά εργαστήρια για παιδιά στην “Ομάδα έκφρασης και
παιχνιδοπλασίας Αερικό”.