"FIFTH PLINTH". Σχολή Καλών Τεχνών – Αθήνα - Ε’ Εργαστήριο Ζωγραφικής

Εμπνευσμένοι από το "Fourth Plinth" της πλατείας Trafalgar του Λονδίνου, δημιουργούμε ένα βαλκανικού τύπου "Fifth Plinth" το οποίο έρχεται να φιλοξενήσει μία σειρά έργων των φοιτητών του Ε' Εργαστήριου Ζωγραφικής της Καλών Τεχνών. Θα γίνει παρουσίαση ποικίλων έργων, με διαφορετικά υλικά και μέσα.

Συμμετέχοντες: Καραθάνου-Νικολαΐδη Μιχαέλα-Μαρία (MiMa), Νικολόπουλος Θωμάς, Δασκαρόλη Βάσω, Κυπραίος Σωτήρης, Κολυδάς Γιάννης, Γούτσου Ίριδα, Λαγκούση Ναταλία, Νικολετοπούλου Λυδία, Χρυσοσπάθης Γιάννης, Κουδουνάς Οδυσσέας, Καράτζου Φαίδρα, Δανάη Κολόκα, Μεϊμαρίδου Χριστίνα

Επιβλέποντες: Σκαλτσάς Γιάννης, Μπότσαρη Κατερίνα

Γιατί;

Τα Βαλκάνια ακολουθούνται από μία βαριά ιστορία που περιλαμβάνει πόλεμο, αιματοχυσία και βίαιη αλλαγή συνόρων υπό την πίεση των Αψβούργων και των Οθωμανών για δύο σχεδόν αιώνες. Αυτό άφησε ανεξίτηλα πολιτιστικά σημάδια στο λαό των Βαλκανίων, διαχωρίζοντάς τον από αυτό των Δυτικοευρωπαίων. Το 1881 χαρακτηριστικά είχε αναφέρει ο Baron d’ Estournelles de Constant ότι «τα Βαλκάνια είναι πιο αποκομμένα από την Ευρώπη απ’ ότι η Αμερική». Η «Βαλκανοποίηση» προσβλητικά υποδηλώνει το ναρκισσιστικό κατακερματισμό μεγάλων συλλογικοτήτων σε όλο και μικρότερες αποσπασματικές ομάδες.

Η Βαλκανική τέχνη, επηρεασμένη από τη βαριά ιστορία της, διαφέρει από αυτή της υπόλοιπης Ευρώπης στη χρήση υλικών, τη σύνθεση, τις δομές και τις τεχνικές απόδοσης. Ταυτόχρονα οι θεματολογίες ακολουθούνται από αιμοδιψείς εικόνες και υψηλή απήχηση της πατριαρχικής λογικής. Αυτά έχουν αυξήσει την απήχηση στην αγορά της Δύσης αλλά ενισχύουν και τις δυτικές παρανοήσεις περί Βαλκανικής τέχνης. Είναι το περιεχόμενο κι όχι η μορφή που ταυτόχρονα προσελκύει και αποξενώνει το δυτικό κοινό, μιλώντας έτσι για ένα περιεχόμενο οπτικά επιθετικό που απαιτεί την πλήρη προσοχή και συναισθηματική προσήλωση του κοινού. Η τέχνη των Βαλκανίων θεωρείται περισσότερο ως επιβολή, παρά σαν πρόσκληση σε διάλογο και ως ευκαιρία να αποκρυπτογραφηθεί το νόημα της μελαγχολίας και του πάθους.

Η τέχνη στα Βαλκάνια χαρακτηρίζεται από μια δύσκολη οικονομική πραγματικότητα. Αυτό οδηγεί τους καλλιτέχνες σε σταδιακή απομάκρυνση από την παραδοσιακή έννοια της πατρίδας και διάφορους συμβιβασμούς όσον αφορά τα θεματικά τους πλαίσια, καθώς βλέπουν τη δυτική Ευρώπη σαν ευκαιρία να εκθέσουν τα έργα τους και να αποδείξουν την καλλιτεχνική τους αξία. Έχουν αρχίσει να παρατηρούνται ομοιότητες στην πολυεπίπεδη δομή, στη σημασιολογία, στην προσκόλληση σε πολλαπλά σημεία αναφοράς, στην χρήση σύγχρονων καλλιτεχνικών τεχνικών καθώς και στην εκτεταμένη χρήση του διαδικτύου, του βίντεο, των εγκαταστάσεων αλλά και της performance. Τα παραπάνω σε συνδυασμό με τον γλωσσικό δανεισμό της αγγλικής γλώσσας σε τοπικές εκδηλώσεις εκδηλώνουν την επιθυμία να αναγνωριστούν τα βαλκάνια ως πλήρες μέρος της «Ευρωπαϊκής οικογένειας». Αυτή η προσπάθεια ανταλλαγής νοημάτων κι εντυπώσεων με τον δυτικοευρωπαϊκό κόσμο καταλήγει συχνά σε αδιέξοδο και σε πολιτιστική έλλειψη επικοινωνίας.

Η τέχνη και η πολιτική συναντώνται με αποτέλεσμα πολλά πολιτικά και οικονομικά τραύματα των Βαλκανικών λαών να συγχωνεύονται σε πολύχρωμες και ζωηρές εκφράσεις άγχους.

Πώς;

Επηρεασμένοι από την πολιτικοοικονομική ιστορία των Βαλκανίων, και ως Βαλκανική χώρα, το Ε’ Εργαστήριο Ζωγραφικής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών επιχείρησε τη δημιουργία ενός βάθρου που θα αποτελεί το πέμπτο από αυτά της πλατείας Trafalgar του Λονδίνου. Οι διαστάσεις της κατασκευής είναι κατά πολύ μικρότερες σε σχέση με τα βάθρα της Trafalgar με στόχο τον κοινωνικό σχολιασμό του εύρους της δυτικής Ευρώπης σε σχέση με αυτή των Βαλκανίων.

Για τη δημιουργία του έργου χρησιμοποιήθηκαν ευτελή μέσα, τα οποία αντανακλούν το οικονομικό χάσμα ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κόσμους.

Χρησιμοποιήθηκαν σίδερα, ξύλα και χαρτόνια. Όλα ανακυκλωμένα υλικά τα οποία βρέθηκαν κατά την εξέλιξη του έργου. Τελικώς η κατασκευή πλαισιώθηκε από φελιζόλ. Το φελιζόλ αποτελεί ένα ευαίσθητο υλικό, χωρίς υψηλές αντοχές του οποίου το χρώμα είναι κατά κόρον λευκό. Η λευκότητα αυτή δημιούργησε ένα διάλογο με την λευκότητα των ιστορικών μαρμάρων της Ελλάδας και την ταυτόχρονη ρευστή πραγματικότητά της. Η ίδια κατασκευή διαθέτει ρόδες. Αυτό της προσδίδει μία επιπλέον ιδιότητα της οποίας εκμετάλλευση θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μελλοντικά. Αποτέλεσμα όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν μία γκροτέσκο κατάσταση η οποία δικαίωνε το βαλκανικό της χαρακτήρα ( Εικόνα 1 ).

Τελικός σκοπός του έργου είναι να εκτεθεί στην πλατεία Trafalgar, δίπλα στα άλλα τέσσερα βάθρα, ώστε να δημιουργηθεί ένας διάλογος μεταξύ τους, να γίνει εμφανής η σύγκριση και ο σχολιασμός του έργου. Τέλος, στα πλαίσια στης Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών αποφασίστηκε να εκθέσουν όλοι οι συμμετέχοντες από ένα έργο τους, σε συνδυασμό με το “Fifth Plinth”. Το κάθε έργο θα μπορούσε να αποτελεί πρόταση για οποιονδήποτε δήμο σε όλη την υφήλιο ανάλογα με το θεματικό πλαίσιο του κάθε καλλιτέχνη. Το κάθε έργο θα εκτίθεται για δύο μέρες με έναρξη την ημερομηνία που αναφέρεται στην Εικόνα 2.