“Botanical Relics: chapter I” ατομική έκθεση της Αλεξίας Ψαραδέλη στο Παλαιό Σχολείο του Κάστρου, στη Σίφνο.

Botanical Relics: chapter I

Πώς η αστική οικολογία εισχωρεί στο φυσικό περιβάλλον και στο οικοσύστημα ενός νησιού; Πώς τα κύτταρα των φυτών μπορεί να αποθηκεύουν πολύτιμη πληροφορία για ανθρώπινες και μη-ανθρώπινες μορφές ζωής; Η Αλεξία Ψαραδέλη στη νέα ατομική της έκθεση με τίτλο Botanical Relics: chapter I, που εγκαινιάζεται το Σάββατο 19 Ιουλίου στις 19:00 και φιλοξενείται στο Παλαιό Σχολείο του Κάστρου της Σίφνου ως τις 26 Ιουλίου 2025, προσεγγίζει τα παραπάνω ερωτήματα μέσα από εγκαταστάσεις που συνδυάζουν φυσικά και βιομηχανικά στοιχεία, κεραμικά γλυπτά, αρχειακές φωτογραφίες και στιγμιογραφικά κεντήματα με φυτικά μοτίβα, δημιουργώντας ένα ενιαίο σύμπλεγμα που παραπέμπει σε έναν άχρονο κήπο.

Στην αγγλική γλώσσα ο όρος «relic» χρησιμοποιείται για να αποδώσει το εναπομείναν, εκείνο που μένει πίσω, αυτό που υπολείπεται. Η σύνδεση με το ρήμα «relinquere» (αφήνω πίσω) υπογραμμίζει την ιδέα και τη σημαντικότητα ενός αντικειμένου που έχει επιβιώσει του παρελθόντος και έχει διατηρηθεί στο παρόν. Εξ’ ου και ως ουσιαστικό ταυτίζεται επίσης με την έννοια του ιερού λειψάνου ή εκείνη του κειμηλίου. Σε έναν άλλον άχρονο μη-τόπο, στην Έρημη Χώρα (1922), ο T. S. Eliot, μετεφρασμένος από τον Γεώργιο Σεφέρη, θα εντόπιζε μια σχέση αιτιότητας ανάμεσα στις έννοιες του κήπου, του λειψάνου, του χρόνου και του ψύχους:

Κείνο το λείψανο που φύτευσες στον κήπο σου τον άλλον χρόνο, [1]

Αρχίζει να βλασταίνει; Πες μου, θα ανθίσει εφέτο;
Ή μήπως η ξαφνική παγωνιά πείραξε τη βραγιά του; 

Όπως σημειώνει στο κείμενο της έκθεσης η ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια, Βίκυ Τσίρου: «στο νέο-habitat της Ψαραδέλη συγκεράζονται στοιχεία από το σιφνέικο, νησιωτικό και το αθηναϊκό, αστικό, περιβάλλον. Σαν σύγχρονη φυσιοδίφης, επιστρατεύει ταξινομητικές πρακτικές του συλλέγειν, συγκεντρώνοντας βοτανικά σπαράγματα στο πλαίσιο της αστικής περιπλάνησής της στον πολεοδομικό ιστό της πόλης. Σε αυτό το νέο υβριδικό περιβάλλον, η εικαστικός, με τη χρήση μικτών τεχνικών που αποδίδουν την αίσθηση παγώματος στο χρόνο, μετουσιώνει κομμένους βλαστούς και φύλλα φυτών, που έχουν χάσει τη χλωροφύλλη τους, σε θύλακες συλλογής δεδομένων και εμπειριών. Αναχαιτίζοντας τον φυσικό μαρασμό δημιουργεί τρισδιάστατα ενσταντανέ βοτανικών, έμβιων, μη-ανθρώπινων οργανισμών.

Τα εδώδιμα και αποικιακά φυτά που εντάσσει στις εγκαταστάσεις της η καλλιτέχνις, διαμορφώνουν νέες συμβιωτικές σχέσεις και λειτουργούν ως αλληγορία της δικής μας χωρικής περιπλάνησης και σφαίρας επιρροής, υπενθυμίζοντας την ανάγκη να αφουγκραστούμε την νοημοσύνη της φύσης (ΝΙ) ως αντίβαρο στην εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ)».

Η εικαστική έκθεση Botanical Relics προτείνει, μία πολυπρισματική προσέγγιση του φυσικού αναγλύφου και του φυτικού κόσμου, που πέρα από μία ουσιαστική συνεισφορά κατανόησης της φύση, λειτουργεί ως μνεία για τη συνειδητή παρατήρηση του εαυτού ως καθρέφτη του φυτικού κόσμου. Τα βοτανικά κειμήλια, οι άχρονοι κήποι, οι λίμνες με βρόχινο νερό και τα ιδιαίτερα τοπόσημα της Ψαραδέλη, δημιουργούν ένα νέο οικοσύστημα όπου τα επιμέρους στοιχεία συνυπάρχουν οργανικά και συνεισφέρουν, ώστε να διατηρείται και να μην υπονομεύεται η ισορροπία του συνόλου, απαντώντας στα εναρκτήρια ερωτήματα αυτού του νέου κύκλου έργων.

^[1] Έλιοτ, Θ. Σ., Η έρημη χώρα, μετ. Γ.Σεφέρης, Αθήνα: Ίκαρος, 2009, στ.71-73

Περισσότερα για την Αλεξία Ψαραδέλη

Η Αλεξία Ψαραδέλη ( Αθήνα, 1991 ) είναι εικαστικός, με έδρα την Αθήνα. Με κυρίαρχα υλικά το ύφασμα, το πηλό και τις stop-motion βιντεοπροβολές δημιουργεί εγκαταστάσεις – αφηγηματικούς χώρους όπου πραγματεύεται έννοιες όπως η μνήμη, η ανάμνηση και η αλλοίωση που προκαλεί σε αυτές ο χρόνος. Αποφοίτησε από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών ( 2009 – 2014 ) με διάκριση και συνέχισε τις σπουδές της στο Edinburgh College of Art ( 2015 – 2016 ) ως υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση. Κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών της απονεμήθηκε η υποτροφία Andrew Grant Bequest απο το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Έχει συμμετάσχει σε workshops και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα, το Βέλγιο και τη Σκωτία. Το 2023 παρουσίασε τη πρώτη ατομική έκθεση με τίτλο “Mīres” στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, ένα γλυπτικό σώμα δουλειάς που πραγματεύεται τη μετατροπή της γυναικείας φύσης σε δομικό υλικό και την έννοια της γυναικείας θυσίας από τη Βαλκανική λαογραφία έως τη σύγχρονη κοινωνία. To 2024 η δεύτερη ατομική της έκθεση, με τίτλο οι “Μήρες των Κυκλάδων”, φιλοξενήθηκε στο Πολιτιστικό Κέντρο Μαριάνθη Σίμου, στον Αρτεμώνα Σίφνου. Έργα της υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Πληροφορίες:

Εγκαίνια: 19 Ιουλίου 2025 στις 19:00
Finissage: 26 Ιουλίου 2025 στις 19:00
Διάρκεια: 19.07.2025- 26.07.2025
Χώρος: Παλαιό Σχολείο του Κάστρου, Σίφνος
Ωράριο λειτουργίας έκθεσης:  Καθημερινά 19:00 – 22:00
Επικοινωνία: τηλ:+30 6945139225 / email: psaradelialexia@gmail.com

Η έκθεση πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Σωματείου «Οι Φίλοι του Κάστρου της Σίφνου». Χορηγός επικοινωνίας: Just a Number

“Botanical Relics: chapter I”. Aτομική έκθεση της Αλεξίας Ψαραδέλη.

Kείμενο έκθεσης: Βίκυ Τσίρου, ιστορικός τέχνης, επιμελήτρια

Στο νέο – habitat της Ψαραδέλη συγκεράζονται στοιχεία από το σιφνέικο, νησιωτικό και το αθηναϊκό, αστικό, περιβάλλον. Σαν σύγχρονη φυσιοδίφης, επιστρατεύει ταξινομητικές πρακτικές του συλλέγειν, συγκεντρώνοντας βοτανικά σπαράγματα στο πλαίσιο της αστικής περιπλάνησής της στον πολεοδομικό ιστό της πόλης. Σε αυτό το νέο υβριδικό περιβάλλον, η εικαστικός, με τη χρήση μικτών τεχνικών που αποδίδουν την αίσθηση παγώματος στο χρόνο, μετουσιώνει κομμένους βλαστούς και φύλλα φυτών, που έχουν χάσει τη χλωροφύλλη τους, σε θύλακες συλλογής δεδομένων και εμπειριών. Αναχαιτίζοντας τον φυσικό μαρασμό δημιουργεί τρισδιάστατα ενσταντανέ βοτανικών, έμβιων, μη-ανθρώπινων οργανισμών.

Η κεντρική εγκατάσταση με τίτλο The Garden ( Ο Κήπος ) όπως και τα έργα Botanical Relics (Βοτανικά Λείψανα) που την περιστοιχίζουν, παρουσιάζουν εδώδιμα και αποικιακά φυτά να διαμορφώνουν νέες συμβιωτικές σχέσεις και να λειτουργούν ως αλληγορία της δικής μας χωρικής περιπλάνησης και σφαίρας επιρροής, ενώ παράλληλα υπενθυμίζουν την ανάγκη να αφουγκραστούμε την νοημοσύνη της φύσης (ΝΙ) ως αντίβαρο στην εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ). Η μεταλλική αρματούρα με την οποία περιβάλλει τα στελέχη των φυτών η καλλιτέχνιδα, ενισχύει τόσο την έννοια του κειμηλίου και της προστασίας όσο και την ουσιαστική λειτουργία της φυσικής ψύξης. Οι χαλκοσωλήνες χρησιμοποιούνται ευρέως σε συστήματα κλιματισμού λόγω της εξαιρετικής αντοχής τους στις χαμηλές θερμοκρασίες και τις υψηλές πιέσεις. Αντίστοιχα, στα φυσικά οικοσυστήματα η φυσιοκρατική νοημοσύνη (nature intelligence) έχει φροντίσει ώστε μέσω της διαπνοής, μιας διαδικασίας αντίστοιχης με εκείνη της εφίδρωσης στα ανθρώπινα σώματα, τα φυτά να παράγουν φυσικό δροσισμό στο περιβάλλον.

Διαχρονικά οι στοχαστές που μελετούν την έννοια του κήπου έχουν συνηγορήσει στο ότι αυτός δεν είναι παρά μια προσπάθεια οικείωσης της φύσης με τον άνθρωπο^[1]. Η Ψαραδέλη, προκειμένου να αφομοιώσει όλες τις πιθανές εκδοχές αυτής της έννοιας, προσεγγίζει τη θεματική της διαμεσικά. Η σειρά De – Compositions ( Από-συνθέσεις ) συγκροτείται γύρω από την αφαιρετική απεικόνιση ριζωμάτων και φυτικού διακόσμου μέσα από το κέντημα, ως αναφορά στα περσικά χαλιά που αποτελούσαν αρχικά αναπαραστάσεις κήπων. Όπως εύστοχα σημείωσε ο Φουκώ «ο κήπος είναι ένα χαλί όπου ολόκληρος ο κόσμος επιτυγχάνει την συμβολική του τελειότητα, και το χαλί είναι ένα είδος κινητού κήπου διαμέσου του χώρου»^[2].

Σε αυτή τη διαδρομή αποσύνθεσης και ανασύνθεσης του χώρου, η εικαστικός χαρτογραφεί ορισμένα φυσικά τοπόσημα. Οι αρχειακές φωτογραφίες σε ψηφιακή εκτύπωση με τίτλο Landmarks ( Τοπόσημα ) που παρουσιάζονται, αποτελούν τμήμα της επιτόπιας καταγραφής της καλλιτέχνιδας σε αστικά οικοσυστήματα και βοτανικούς κήπους. Το ομώνυμο κεραμικό γλυπτό Landmark ( Τοπόσημο ) συνιστά το εκμαγείο ενός σιφνέικου φοίνικα, σημείο αναφοράς της μεσογειακής χλωρίδας του νησιού, η οποία απαρτίζεται από είδη τα οποία εποίκησαν στο νησί και προσαρμόστηκαν στο οικοσύστημά του. Επιπλέον, τα κεραμικά γλυπτά Water Level 1, 2, 3, λειτουργούν εν είδει τοπογραφικής καταγραφής και μέτρησης της στάθμης της φυσικής λίμνης Αμπουρδέκτη, της Σίφνου, το όνομα της οποίας αποτελεί παραφθορά του επιθέτου όμβριος (βρόχινος). Η εικαστικός επισκεπτόμενη την λίμνη σε τρεις διαδοχικές στιγμές του χρόνου καταγράφει γλυπτικά τις μεταβολές της στάθμης αυτού του φυσικού δοχείου ζωής και υδάτινου οικοσυστήματος, υπογραμμίζοντας τον ζωτικό χαρακτήρα του νερού για το νησιωτικό οικοσύστημα.

Αυτή η καλλιτεχνική, πολυπρισματική παρατήρηση του φυσικού αναγλύφου και του φυτικού κόσμου, πέρα από μία ουσιαστική συνεισφορά κατανόησης της φύσης, λειτουργεί ως μνεία για τη συνειδητή παρατήρηση του εαυτού ως καθρέφτη του φυτικού κόσμου. Αν εστιάσουμε στο ριζικό σύστημα, είναι αξιοσημείωτο πως, τα φυτά μπορούν να διακρίνουν αν κάποιες άλλες ρίζες είναι φιλικές και να συμβιώσουν μαζί τους, ή αν είναι εχθρικές να εκκρίνουν ουσίες που θα εμποδίζουν την εξάπλωσή τους^[3]. Γίνεται επομένως αντιληπτό πως ακόμα και τα μη ανθρώπινα όντα, με τα οποία συγκατοικούμε σε ένα κοινό δοχείο ζωής^[4], εν προκειμένω στη Γη, μοιράζονται την ικανότητα να βιώνουν συναισθήματα και να ανταποκρίνονται σε ερεθίσματα όπως οι άνθρωποι.

Τέλος, τα βοτανικά κειμήλια, οι άχρονοι κήποι, οι λίμνες με βρόχινο νερό και τα ιδιαίτερα τοπόσημα της έκθεσης, δημιουργούν ένα νέο οικοσύστημα όπου τα επιμέρους στοιχεία συνυπάρχουν οργανικά και συνεισφέρουν, ώστε να διατηρείται και να μην υπονομεύεται η ισορροπία του συνόλου, απαντώντας στα εναρκτήρια ερωτήματα αυτού του νέου κύκλου έργων.

[1] Ζήκα, Φαίη, Αισθητική και ηθική στον κήπο, Α’ Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα «Αισθητική και Ηθική», Αθήνα, Τεχνόπολις, 12-13/6/2015

[2] Foucault, Michel, Ετεροτοπίες κι άλλα κείμενα, Πλέθρον, Αθήνα, 2012, σ.265

[3] Ανδρέας Θρασυβούλου, Ομότιμος καθηγητής Εργαστηρίου Μελισσοκομίας-Σηροτροφίας, Γεωπονικής Σχολής ΑΠΘ.

[4] Έννοια που εισήγαγε ο αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης για να μιλήσει σχετικά με τη δημιουργία οίκων στην αρχιτεκτονική.