«Νόστιμον ήμαρ»: Ομαδική εικαστική έκθεση στο ψηφιακό μουσείο Νέας Σμύρνης.

Εγκαίνια: 8
Οκτωβρίου 2018-09-21

Διάρκεια
έκθεσης: 8
Οκτωβρίου 2018 – 31 Οκτωβρίου 2018

Παναγιώτης Τανιμανίδης

Νόστιμον ήμαρ

Νόστος. Από το ρήμα νέομαι, επιστρέφω. Η επιθυμία του
τόπου που γεννά η αποκοπή από αυτόν, πόσο μάλλον όταν είναι βίαιη, άδικη κι
αθέλητη, όπως στον πρόσφυγα ή τον μετανάστη κάθε φυλής ή λαού, αλλά κι η
επιθυμία επιστροφής σε μια κατάσταση γαλήνης για κάθε ψυχικά τραυματισμένο και γενικά,
η επιθυμία επιστροφής σε ό, τι πιστεύει κανείς ότι είναι ο δικός του τόπος,
είτε είναι μία χώρα είτε είναι ένα σπίτι
είτε είναι ένα σώμα. Ακόμα και η επιστροφή σε έναν τόπο που δεν γνώρισε κανείς
ποτέ, οξύμωρο κι αληθινό.

Αντώνης Αντζουλίδης

Ημαρ. Ο Όμηρος χρησιμοποιεί τη λέξη,
για να περιγράψει διάφορες συνθήκες, π.χ. ολέθριον, νηλεές, ελεύθερον, δούλιον,
αναγκαίον ή νόστιμον ήμαρ. Και στον Όμηρο και πάντα, η μέρα, οι μέρες, της
προσμονής, του φόβου, της ρουτίνας, της ελπίδας, οι μέρες που θέλουμε να
σβήσουμε, οι μέρες που θέλουμε να επιμηκύνουμε, οι μέρες που μας φέρνουν δώρα,
οι μέρες που μας στερούν αμετάκλητα, οι μέρες που μετράμε, οι μέρες της ζωής
μας. Και πάντα, η σκέψη της επιστροφής…

«Νοσταλγία»,
στην κυριολεξία της, «είναι ο πόνος που προκαλεί σε κάποιον η ανικανοποίητη
λαχτάρα της επιστροφής…», γράφει ο Μίλαν Κουντερα στην Άγνοια. Ένα συναίσθημα αυτεξούσιο «που «αρκείται στον
εαυτό της, στη δική της συγκίνηση», φορτισμένο με το ειδικό βάρος των δύο του
συνθετικών (νόστος και άλγος), ο διηνεκής πόθος για
παλιννόστηση μετά από ηθελημένη ή βίαιη απομάκρυνση από τις «ρίζες» -στα ριζά
της γέρικης ελιάς δίπλα στο παλάτι έσκαψε ο Οδυσσέας με τα ίδια του τα χέρια
μυστικά τη κλίνη του-, όπου «ρίζα» σε μια οντολογική-αναστοχαστική προσέγγιση
το ίχνος που οριοθετεί τι σημαίνει για τον καθένα οίκος. Οίκος, σπίτι και
πατρίδα μαζί, η ατομική και συλλογική ταυτότητα, μια ανάγκη προαιώνια να
οροθετηθεί η ύπαρξη σε ένα δεδομένο πλαίσιο καταβολών, μια υπαρκτή όσο και
νοητή/ ιδεατή μεθόριος, που ο άνθρωπος εκούσια ή ακούσια δρασκελίζει
εξοστρακισμένος ή αυτοεξόριστος στο
διάβα της ζωής του, για να επιστρέψει στον «αιώνιο τόπο», την ομήρεια Ιθάκη,
την αρχετυπική έννοια της γενέθλιας γης, να κουρνιάσει αποκαμωμένος στην
παραδείσια θέρμη και ασφάλεια της μητρόπολης, του τόπου, της πατρίδας.

Στάθης Σωτήρχος

Η πατρική
κληρονομιά ή πατρώος τόπος, ό, τι μας έθρεψε, διαμόρφωσε και σημάδεψε και ό, τι
μας ενώνει. Από τον Απόλλωνα Πατρώο που
μας προστατεύει στον pater patriae που μας τυραννά, αυτός ο πατέρας που πρέπει
να σκοτώσουμε για να γνωρίσουμε, και η πατρίδα, αυτή η μητέρα που πρέπει να
ενδοβάλλουμε πριν ανακαλύψουμε μέσω αυτής την προσωπική μας ταυτότητα. Πορείες
προσωπικές, ανεπανάληπτες για τον καθένα κι άξιες σεβασμού κι όχι
δαφνοστεφανωμένες γύψινες προτομές.

Μάγια Ταπεινού

Δίπλα στον
τόπο και η ουτοπία [από το ομώνυμο
βιβλίο του Άγγλου φιλοσόφου και θεολόγου Thomas More (1478-1535)] και η ετεροτοπία [από τον Γάλλο φιλόσοφο
Michel Foucault (1926-1984] Ουτοπία, όπως την ορίζει ο Γερμανός «φιλόσοφος της
ελπίδας» Ernst Bloch [1885-1977· πιο
γνωστά είναι τα έργα του Geist der Utopie (Το Πνεύμα της Ουτοπίας») και Prinzip
Hoffnung (Η Αρχή της Ελπίδας)], κατά τον οποίο το μη εισέτι συνειδητό είναι
υπαρκτό και προσιτό, ενώ μπορούμε να υπερβούμε το βασίλειο της αναγκαιότητας.
«Το περιεχόμενο-ενέργημα της ελπίδας είναι συνειδητά πεφωτισμένο, εγνωσμένα
διασαφηνισμένο, η θετική ουτοπική λειτουργία· το περιεχόμενο-ιστορία της
ελπίδας είναι ο ανθρώπινος πολιτισμός, αναφερόμενος πάνω στον
συγκεκριμένο-ουτοπικό ορίζοντά της» (Ερνστ Μπλοχ, Επιλογή κειμένων, μετάφραση
Δημήτρη Μαρκή, περ. «Ουτοπία», τ.17).

Ελισάβετ Κεχαγιά

Με άλλα λόγια, όσο το πιστεύουμε και
αγωνιζόμαστε, θα βρούμε τον δικό μας τόπο, αυτόν που δεν πληγώνει την
αξιοπρέπειά μας. «Ο άνθρωπος μπορεί να υποφέρει από νοσταλγία, μόνο και μόνο
επειδή νιώθει πως η ψυχή του είναι περιορισμένη και δεν μπορεί να την απλώσει
όπως εκείνος θα ήθελε», έλεγε ο Ταρκόφσκι όταν ρωτήθηκε για το ομώνυμο έργο
του. Και πράγματι είναι αυτή η αίσθηση
της χαρμόλυπης μελαγχολίας, όταν ο άνθρωπος αυτοπεριορίζεται στις σκέψεις του,
μια απροσδιόριστη αίσθηση βαρυθυμίας και αναπόλησης μαζί, όπου μνήμη και λήθη,
Ιθάκη και ταξίδι, Πηνελόπη και Καλυψώ αναμετρώνται απολογιστικά.

Στυλιανή Παπαθανασίου

Και από την
άλλη, η ζοφερή πραγματικότητα των διωγμών, που επανέρχονται στην ιστορία μέσα
από κύκλους, με σημείο ποιητικής αναφοράς τον μυθικό Αινεία που έφυγε από την
πυρπολημένη Τροία με τους εφέστιους Θεούς και τον πατέρα του κουβαλώντας στην
πλάτη, η μετακίνηση πληθυσμών, το κύμα μετανάστευσης που απέρρευσε από την
οικονομική κρίση, η εισροή μεταναστών και πολιτικών προσφύγων στη Δύση, θέματα
επικαιρότητας που κλυδωνίζουν, προβληματίζουν, θλίβουν, γεννούν πεδία
αντιπαράθεσης, ακροβολίζουν, μα πάνω από όλα στυλοβατούν μία νέα τάξη
πραγμάτων.

Ηλίας Παπανικολάου

33 σύγχρονοι
καλλιτέχνες, με κίνητρο την εικαστική πράξη, σαν φανταστικοί οδοιπόροι, επιχειρούν
να πεζοπορήσουν σε πεδία άλλοτε ακανθώδη, άλλοτε εσώτερα αχαρτογράφητα, είτε
ονειρικά και ουτοπικά, να ανασύρουν ίχνη βιωμάτων, να ξεσηκώσουν τη συλλογική
μνήμη και συνείδηση ανασυνθέτοντας μία αλλότερη αισθητή πραγματικότητα, μία παράλληλη όσο και άμεση σχέση με την ιστορία
και την επικαιρότητα ως τεκμήριο αναστοχασμού πάνω στα γεγονότα. Μοτίβα, όπως η
θάλασσα με τους ποικιλότροπους συσχετισμούς της, τα εμβληματικά πουλιά που
αποδημούν, οι νήες με τη σημειολογία τους, και πάνω από όλα η ανθρώπινη μορφή
ως απάντηση σε όλα κατά τον Ντοστογιέφσκι δουλεύονται σε ένα πλουραλιστικό περιβάλλον καλλιτεχνικής
γραφής και έκφρασης, όπου ζωγραφικά και χαρακτικά έργα, γλυπτική, εγκαταστάσεις
και πολυμέσα συνδιαλέγονται και αλληλεπιδρούν με τα μόνιμα ψηφιακά εκθέματα του
Μουσείου.

Μανώλης Μεραμπελιώτης

Ίσως η τέχνη τελικά να είναι κάτι πολύ πιο
ουσιαστικό από κοινωνική ευαισθητοποίηση. Σε μια εποχή που οι άνθρωποι (που’
ναι άνθρωποι κι όχι ροές ή ορδές) μεταναστεύουν διαρκώς, από και προς την χώρα
μας, από και προς άλλες ηπείρους, από και προς την ίδια ήπειρο ή την ίδια χώρα,
συχνά πιεζόμενοι από δύσκολες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες και σε μια
εποχή που, που οι άνθρωποι εσωστρέφονται και αναπολούν τον χαμένο τους
προσωπικό παράδεισο και η τέχνη προσπαθεί να βρει τον ρόλο της πέρα από την
ομφαλοσκόπηση, το περιεχόμενο του λόγου του Μπλοχ (οπ.π.) είναι εξαιρετικά
επίκαιρο κι ελπιδοφόρο.