Αφροδίτη Παπαδουλή: Η μαγεία και το παραμύθι είναι δίπλα μας.

Συνέντευξη στην Καλλιόπη Λιαδή

Kίνηση, αέρας, θρόισμα φύλλων, παφλασμός κυμάτων, μουσική, ήχοι του δρόμου και φως, το αποτύπωμα της ζωγράφου Αφροδίτης Παπαδουλή στον καμβά. Στιγμιότυπα από πολύχρωμα όνειρα και παραμύθια, απρόσμενα σκηνικά της πόλης, ή οικεία μα ξεχασμένα της φύσης, μπουρίνια, απόμακρα πρόσωπα, μύθοι, χιούμορ και αισιοδοξία αποτελούν τον κόσμο που δημιουργεί. Μια συνάντηση εφ όλης της ύλης στο εργαστήρι της, μας δίνει την ευκαιρία να τον επισκεφθούμε.

Τι ερωτήσεις θέτεις ξεκινώντας ένα έργο; Tι απαντήσεις σου δίνει το τελικό αποτέλεσμα;

Το έργο έχει μια πορεία δική του. Δεν το ρωτώ, μάλλον ακολουθώ την πορεία του. Εάν υποθέσουμε ότι ο καμβάς ή το χαρτί είναι το άγνωστο, η ροή του υλικού είναι σαν την ερμηνεία ενός ονείρου. Σαν να αφουγκράζομαι την ψυχή μου την ώρα της ολοκλήρωσης ενός έργου.

Έχεις μια παλέτα φωτεινών, μεσογειακών, θα λέγαμε, χρωμάτων, ανεξάρτητα από τη θεματική του κάθε έργου. Υπάρχει κάποια πρόθεση σε αυτή την επιλογή;

Τα φωτεινά χρώματα που χαρακτηρίζουν την δουλειά μου είναι μέρος της ιδεολογίας μου και της καλλιτεχνικής ταυτότητάς μου. Πιστεύω ακράδαντα ότι το σκοτάδι που μας περιβάλει αντιμετωπίζεται με δύο τρόπους: με την επαφή μας με την φύση και με την ενασχόλησή μας με την τέχνη. Επειδή λοιπόν το σκοτάδι δεν φεύγει ποτέ με το σκοτάδι, αλλά μόνο με το φως – κι αυτό το έχει πει πολύ πιο πριν από μένα ο Martin Luther King, για μένα είναι το φως η επιλογή μου. Ναι, συνειδητά κι υποσυνείδητα.

Λεπτομέρεια έργου

Η φύση απεικονίζεται πολύ συχνά στα έργα σου, σε όλες τις εποχές. Ποιος ο ρόλος της στη ζωή σου;

Η φύση είναι η πηγή όλων των εμπνεύσεων κι είναι πολύ σημαντικό να της το αποδίδουμε με ευγνωμοσύνη. Για μένα η φύση είναι αρμονία, είναι παρηγοριά, είναι θεραπεία.

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στην αποτύπωση του φυσικού τοπίου για τον σύγχρονο ζωγράφο;

Αναμφίβολα είναι μια πρόκληση, γιατί εάν κάποιος ζωγράφος αρκεστεί σε μανιέρες του παρελθόντος και όχι σε μια πιο προσωπική ματιά, τότε το ίδιο το έργο θα εκδικηθεί. Γιατί, βλέπετε, η τέχνη δεν βγαίνει από εγχειρίδια μαγειρικής.

Λεπτομέρεια έργου

Μια ενότητα της δουλειάς σου ονομάζεται μαγικός ρεαλισμός, με αρκετά έργα να έχουν στοιχεία παραμυθιού. Πού βρίσκονται και πώς αποκαλύπτονται αυτά τα στιγμιότυπα μαγείας και παραμυθιών στη σύγχρονη καθημερινότητα;

Η μαγεία και το παραμύθι είναι δίπλα μας εάν αυτό το επιλέξουμε. Δεν βλέπω τηλεόραση, παρά μόνο εάν πρόκειται για μια καλή ταινία. Ακούω πολλή μουσική. Από πεζογραφία, προτιμώ την ποίηση και συναναστρέφομαι από πολύ μικρά παιδιά, μέχρι εφήβους, λόγω της διδασκαλίας. Στα παιδιά καλούμαι από μια φυσική ανάγκη να γίνω μια παραμυθατζού και μια show-woman. Χωρίς όμως να τα κοροϊδεύω. Δε θέλω να λέω σαχλαμάρες και μου αρέσει το στοιχείο της έκπληξη. Επίσης μου αρέσει που βρίσκω πολλές αφορμές να γελάω με την παρέα μου και να συνομιλώ με ανθρώπους με τρόπο σουρεαλιστικό.

Ο μαγικός ρεαλισμός είναι για μένα στην ζωγραφική αυτό το ταξίδι από την πραγματικότητα στο όνειρο. Αυτό που θέλω να κάνω.

Αφροδίτη Παπαδουλή – Καλλιόπη Λιαδή

Πως πιστεύεις επιβιώνουν οι καλές τέχνες μέσα σε έναν τεχνοκρατούμενο κόσμο;

Η τέχνη μάλλον ανέκαθεν επιβιώνει μέσα σε μια παραδοξότητα. Βλέπουμε πλήθη να συρρέουν έξω από τα μεγάλα μουσεία του κόσμου. Λέμε: “άρα ο κόσμος διψά για τέχνη.” Συζητάω πολλές φορές με γονείς που δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για το πώς να καλλιεργήσουν τις καλλιτεχνικές δεξιότητες των παιδιών τους. Καλά πάμε θα μου πεις.

Πού βλέπεις την παραδοξότητα;

Εδώ πρέπει να είμαστε έτοιμοι για το μεγάλο παράδοξο: Όντως λοιπόν οι άνθρωποι κάνουν ουρές να μπούνε να χαζέψουν στα μουσεία – θυμίζω πως όταν εκλάπη η Μόνα Λίζα το πλήθος εξακολουθούσε να συγκεντρώνεται στο ίδιο ακριβώς σημείο – να δει το κενό στον τοίχο !! Στην συνέχεια βέβαια μετά την εκπλήρωση της ιερής αυτής ανάγκης που καλύφθηκε μέσα απ’ την τέχνη αν τυχόν πιάσεις κουβέντα με τους περισσότερους επισκέπτες θα διαπιστώσεις ότι προκειμένου να νοιώσουν ακόμα καλύτερα θα πουν ” Ναι μα κι όλοι αυτοί πέθαναν πάμφτωχοι, η αποτρελάθηκαν !!” “Δες και τον Βαν Γκογκ, που έκοψε το αυτί του !”. Με άλλα λόγια ευτυχώς που δεν πάθαμε και τίποτα!

Το άλλο παράδοξο με το ενδιαφέρον που δείχνουν οι γονείς προς το ταλέντο των παιδιών τους είναι ότι μόλις ωριμάσει μέσα στο μυαλό τους η ιδέα να γίνουν καλλιτέχνες μεγάλο ποσοστό εξ αυτών – των γονέων δηλαδή – προσπαθεί να δείξει την ματαιότητα αυτού του σκοπού- αφού εξάλλου “όλοι οι καλλιτέχνες θα πεθάνουν στην ψάθα!”

Λεπτομέρεια έργου

Τι χρώματα έχει η ζωή κάποιου που βρίσκεται ” ανάμεσα σε δύο κόσμους”; Ποιος μπορεί να είναι αυτός ο κάποιος;

Κάποιος που είναι ανάμεσα σε δυο κόσμους είναι οποιοσδήποτε θέλει να απογειωθεί από την μια πραγματικότητα και να μπει σε μια άλλη. Γι’ αυτό συνομιλεί με την ψυχή του, περπατάει στην γη, μα κοιτάζει και τ’ άστρα. Αυτός δεν έχει ηλικία. Είναι αφελές εκ μέρους μας να πιστεύουμε ότι χάνουμε αυτήν την διάσταση μεγαλώνοντας. Ό,τι θέλεις χάνεις, ό,τι θέλεις κερδίζεις. Η ζωή έχει όλα τα χρώματα . Ο θάνατος – αν το θες- υπάρχει μόνο για μια στιγμή κι αυτή μπορεί να είναι άσπρη ή μαύρη.

Αρκετές φορές στα πορτρέτα σου προβάλλονται ιδιαίτερα τα χέρια. Ποια η σημασία της στάσης των χεριών στα έργα σου;

Τα χέρια έχουν ιδιαίτερα δυναμικό ρόλο στην ζωγραφική. Ο Μπουζιάνης τα έκανε σαν αξίνες. Εγώ εάν τα βάζω μες στα πορτραίτα, δεν το είχα προσέξει, αλλά μάλλον το κάνω επειδή θέλω οι άνθρωποι να διεκδικούν. Δεν λέει ο λαός: ”είναι στο χέρι σου”; ε, μάλλον γι’ αυτό.

Ποιος είναι ο αγαπημένος σου μύθος και ποιον μύθο, αν θα είχες την ευκαιρία, θα ανασκεύαζες;

Ο μύθος της γέννησης της συνονόματης θεάς Αφροδίτης νομίζω είναι και ο πιο αγαπημένος μου. Πώς δηλαδή από τον αφρό της θάλασσας, την ώρα που ο Κρόνος έκοψε τους όρχεις του πατέρα του, Ουρανού και τους πέταξε στην θάλασσα βγήκε η θεά. Το πώς κατέβηκε η Περσεφόνη στον κάτω κόσμο , επειδή έσκυψε να πιάσει ένα λουλούδι κι η γη άνοιξε είναι κάτι τρομακτικό, ε; Αυτό θα το άλλαζα.

Γιατί προτρέπεις τη “Νίκη” να τρέξει;

Στο έργο μου Run Niki Run προτρέπω τη Νίκη της Σαμοθράκης να φύγει από το μουσείο του Λούβρου γιατί πριν δυο χρόνια νομίζω γυρίστηκε εκεί ένα κάκιστο video μιας pop τραγουδίστριας, της Beyonce. Είναι λοιπόν θέμα προστασίας της αισθητικής να περιβάλλονται τα αριστουργήματα από εικόνες που δεν τα τραυματίζουν.

Ποιος ο ρόλος του καλλιτέχνη στην εποχή μας;

Εάν το μυαλό του ανθρώπου μπορεί κατά τον Milton να είναι ένας τόπος: κόλαση ή παράδεισος, οποιοδήποτε θελήσει να εκφραστεί δημιουργικά αντιλαμβάνεται ότι ο παράδεισος είναι μέσα του. Κι ο καλλιτέχνης εκ φύσεως είναι ένας τέτοιος άνθρωπος. Αισθανόμενος τον παράδεισο, μπορεί και να τον δημιουργεί και να τον προσφέρει.

Κατά τραγική ειρωνεία βέβαια εισπράττει εν πολλοίς την κόλαση. Διότι για να επιβιώσει η τέχνη του δεν φτάνει να πληρώσει πλέον τίποτα.

Ποια είναι η άποψη σου για τo χώρο των εικαστικών στην Ελλάδα; Πιο συγκεκριμένα για την αγορά της τέχνης.

Στη χώρα μας, η κρίση εδώ και μια δεκαετία ισοπέδωσε την κίνηση της τέχνης, δίνοντας πρόσκαιρη αξία σε αυλικούς και αυλοκόλακες, κυρίες που συρρέουν γύρω από άτομα που αναλαμβάνουν την ανάδειξη τους, καλλιτέχνες φαιδρούς κλπ…

Το εμπόριο της τέχνης αφορά κατά κανόνα το πώς θα πάει το έργο ενός πεθαμένου ζωγράφου στα χέρια ενός συλλέκτη από έναν άλλον συλλέκτη. Αν είσαι ζωγράφος εν ζωή, χωρίς πλούσιους γονείς, ή πλούσιο σύζυγο και με δυσκολία στις δημόσιες σχέσεις, τότε θέλει γερό στομάχι.

Τέλος πάντων…

Μην ξεχνάμε όμως και τον μαγικό ρεαλισμό, τη δυνατότητα διαφυγής…

Η αλήθεια είναι ότι η ζωή του καλλιτέχνη έχει πολλά ευτράπελα. Είναι όμως κάτι που ο καλλιτέχνης δεν θα το άλλαζε γιατί αυτή είναι κι η ουσία του: Η μαγεία. Διαθέσαμε μια ζωή να παρατηρούμε. Να ατενίζουμε τις αλλαγές στο φως και στην σκιά. Ξέρουμε πώς να ερμηνεύσουμε με χίλιους τρόπους ένα τοπίο που για τον κόσμο είναι το ίδιο. Ζούμε χίλιες ζωές μέσα σε μία.

Λεπτομέρεια έργου

Η Αφροδίτη Παπαδουλή σπούδασε ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών στο εργαστήρι του Γιάννη Ψυχοπαίδη. Από τα φοιτητικά της χρόνια ήδη διακρίθηκε στον διαγωνισμό με θέμα: Πειραιάς – λιμάνι, σταθμός και στον πανευρωπαικό διαγωνισμό με θέμα: «Ζωγραφίζοντας το ευρώ», δηλαδή την είσοδο του ευρώ ως νέο νόμισμα.

Ύστερα από την αποφοίτησή της το 2002, η ζωγραφική της εξελίχθηκε ραγδαία με εξπρεσσιονιστικές τάσεις με ζωηρά χρώματα κι έντονα κοντράστα.

Συχνά αδιαφορεί για την φόρμα και επιλέγει το θέμα της με βάση το ένστικτό της.

Έχει παρουσιάσει την δουλειά της σε δέκα ατομικές εκθέσεις και πολύ περισσότερες ομαδικές, που βασίζονται στην πραγματικότητα και στην φαντασία, όπου συχνά συνδυάζονται σε έναν μαγικό ρεαλισμό. Τα έργα της προέρχονται από παιδικές μνήμες, παραμύθια, ποίηση κι όνειρα αλλά και την καθημερινότητα, καθώς και την αστείρευτη ενέργεια που η φύση μας προσφέρει. Σε αυτήν την θεματική εκφράζεται με την λάμψη του χρώματος που χαρακτηρίζει πάντα την ζωγραφική της.

Η Καλλιόπη Λιαδή γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνακαι κατάγεται από τη Χίο. Σπούδασε ζωγραφική στο Brooklyn College (CUNY) στη Νέα Υόρκη (1990-1995) και έχει κάνει πολλές διαφορετικές διαδρομές στο χώρο της δημιουργικής έκφρασης. Όσες ολοκληρώθηκαν είχαν αίσιο τέλος, ενώ κάποιες εξελίσσονται ακόμα. Σημαντικοί σταθμοί αποτέλεσαν η εγκατάσταση της στη Χίο και η δημιουργία της πολιτιστικής δράσης «Αίθουσα Τεχνών Καλλιόπη» (2006 – 2014).

Τα τελευταία χρόνια μπήκε στον κόσμο της αφηγηματικής τέχνης που τώρα εξερευνά δημιουργώντας πια εικόνες με τον προφορικό λόγο.

Συνεργάστηκε με την πολιτιστική ιστοσελίδα “Απλωταριά”, κυρίως, ως παραγωγός της εκπομπής-podcast “Ανοιχτά Ημερολόγια” (2015-2018). Από το 2018 η εκπομπή μεταδίδεται κάθε Πέμπτη, 8-9μ.μ., στο διαδικτυακό “Πορτοκαλί Ραδιόφωνο”. Από το 2016 συντονίζει εικαστικά εργαστήρια για παιδιά στην “Ομάδα έκφρασης και παιχνιδοπλασίας Αερικό”.

Φωτογραφίες : Ζώης Σπ. Κουτρούλης