Αλέκα Κατσέλη : Κατάνυξη “με πρωταγωνιστή την απουσία”.
Συνέντευξη στην Καλλιόπη Λιαδή με αφορμή την ατομική
έκθεση στον Φωταγωγό με τίτλο “Άγνωστος παραλήπτης”.
Στο τέρμα της
πολύβουης στοάς Κουρτάκη, ανάμεσα στα βιβλία του φιλικού βιβλιοπωλείου
Φωταγωγός, βρίσκεται ένα ιερό. Πρόκειται για την εγκατάσταση με τίτλο “Άγνωστος
παραλήπτης” που έχει δημιουργήσει η σκηνοθέτιδα, συγγραφέας και εικαστικός
Αλέκα Κατσέλη, αποτυπώνοντας σε χαρτί μάκρους επτά μέτρων φράσεις από την
πολύχρονη αλληλογραφία που διατηρούσε με τον πατέρα της και τον εικαστικό
Λάζαρο Ζήκο.
Εναποθέτει, με τον τρόπο αυτό, φόρο τιμής στη διαδικασία της αλληλογραφίας και
την έννοια του χρόνου.
πολύβουης στοάς Κουρτάκη, ανάμεσα στα βιβλία του φιλικού βιβλιοπωλείου
Φωταγωγός, βρίσκεται ένα ιερό. Πρόκειται για την εγκατάσταση με τίτλο “Άγνωστος
παραλήπτης” που έχει δημιουργήσει η σκηνοθέτιδα, συγγραφέας και εικαστικός
Αλέκα Κατσέλη, αποτυπώνοντας σε χαρτί μάκρους επτά μέτρων φράσεις από την
πολύχρονη αλληλογραφία που διατηρούσε με τον πατέρα της και τον εικαστικό
Λάζαρο Ζήκο.
Εναποθέτει, με τον τρόπο αυτό, φόρο τιμής στη διαδικασία της αλληλογραφίας και
την έννοια του χρόνου.
Οι είκοσι
τρεις επιλεγμένες φράσεις είναι γεμάτες φως, χρώματα, τρυφερότητα, και, κυρίως,
αγάπη για τη ζωή και τον άγνωστο παραλήπτη. Άλλοτε εμψυχωτικές ή
συμβουλευτικές, άλλοτε περιγραφή ενός στιγμιότυπου της καθημερινότητας ή
αποφθέγματα, επαναλαμβάνονται με έναν προσωπικό πνευματικό αλγόριθμό,
αποπνέοντας γαλήνη και εσωτερικότητα. Λειτουργούν ως μάντρα και συντελούν σε μία
βαθιά προσωπική τελετουργία.
τρεις επιλεγμένες φράσεις είναι γεμάτες φως, χρώματα, τρυφερότητα, και, κυρίως,
αγάπη για τη ζωή και τον άγνωστο παραλήπτη. Άλλοτε εμψυχωτικές ή
συμβουλευτικές, άλλοτε περιγραφή ενός στιγμιότυπου της καθημερινότητας ή
αποφθέγματα, επαναλαμβάνονται με έναν προσωπικό πνευματικό αλγόριθμό,
αποπνέοντας γαλήνη και εσωτερικότητα. Λειτουργούν ως μάντρα και συντελούν σε μία
βαθιά προσωπική τελετουργία.
Εξοικειώνουν
αρχικά το θεατή με έναν αφηρημένο κόσμο, ενώ σταδιακά του επιτρέπουν να
διεισδύσει σε μια άγνωστη μέχρι πρότινος γι’ αυτόν σχέση και αν το επιθυμεί, να
την οικειοποιηθεί.
αρχικά το θεατή με έναν αφηρημένο κόσμο, ενώ σταδιακά του επιτρέπουν να
διεισδύσει σε μια άγνωστη μέχρι πρότινος γι’ αυτόν σχέση και αν το επιθυμεί, να
την οικειοποιηθεί.
Ταυτόχρονα, η
διαδικασία του “ανοίγματος” ενός φακέλου αλληλογραφίας – του
καταλόγου της έκθεσης -, ο ήχος του χαρτιού όταν σχίζεται διακριτικά, η
αναζήτηση και σηματοδότηση των μηνυμάτων των καρτ-ποστ-αλ που περιέχει,
συμπληρώνουν αυτή τη μυσταγωγική εμπειρία.
διαδικασία του “ανοίγματος” ενός φακέλου αλληλογραφίας – του
καταλόγου της έκθεσης -, ο ήχος του χαρτιού όταν σχίζεται διακριτικά, η
αναζήτηση και σηματοδότηση των μηνυμάτων των καρτ-ποστ-αλ που περιέχει,
συμπληρώνουν αυτή τη μυσταγωγική εμπειρία.
Παραλήπτης
αυτού του τελετουργικού γίνεται, τελικά όποιος επιλέξει να αφεθεί στη μύηση και
να μεταφερθεί “στη μέση του πουθενά με πρωταγωνιστή την απουσία”,
όπως αναφέρει η δημιουργός. Απομακρυνόμενος κανείς από το λεκτικό αυτό ιερό,
δεν μπορεί παρά να αισθανθεί κατάνυξη και βαθιά ευγνωμοσύνη.
αυτού του τελετουργικού γίνεται, τελικά όποιος επιλέξει να αφεθεί στη μύηση και
να μεταφερθεί “στη μέση του πουθενά με πρωταγωνιστή την απουσία”,
όπως αναφέρει η δημιουργός. Απομακρυνόμενος κανείς από το λεκτικό αυτό ιερό,
δεν μπορεί παρά να αισθανθεί κατάνυξη και βαθιά ευγνωμοσύνη.
Καλλιόπη Λιαδή
 |
| Αλέκα Κατσέλη |
Mε ποιο κριτήριο επέλεξες τις προτάσεις – φράσεις που
συμπεριέλαβες στο συγκεκριμένο έργο;
συμπεριέλαβες στο συγκεκριμένο έργο;
Η επιλογή των
φράσεων ήταν μια αρκετά δύσκολη και ψυχοφθόρα διαδικασία. Έπρεπε να ξαναδιαβάσω
γράμματα που βρίσκονταν σε κούτες και δεν είχα ανατρέξει σε αυτά για πολλά
χρόνια. Μετά από μια πρώτη ανάγνωση κράτησα προτάσεις που έδιναν το στίγμα της
αντίστοιχης αλληλογραφίας, όπως οι πατρικές συμβουλές αλλά και πιο ανάλαφρες
προτάσεις με χιούμορ όπως αυτές που βρίσκονταν στα γράμματα του Λάζαρου. Στόχος
μου ήταν να καταφέρουν οι προτάσεις που διάλεξα τελικά να συγκινήσουν και να
αγγίξουν τους επισκέπτες.
φράσεων ήταν μια αρκετά δύσκολη και ψυχοφθόρα διαδικασία. Έπρεπε να ξαναδιαβάσω
γράμματα που βρίσκονταν σε κούτες και δεν είχα ανατρέξει σε αυτά για πολλά
χρόνια. Μετά από μια πρώτη ανάγνωση κράτησα προτάσεις που έδιναν το στίγμα της
αντίστοιχης αλληλογραφίας, όπως οι πατρικές συμβουλές αλλά και πιο ανάλαφρες
προτάσεις με χιούμορ όπως αυτές που βρίσκονταν στα γράμματα του Λάζαρου. Στόχος
μου ήταν να καταφέρουν οι προτάσεις που διάλεξα τελικά να συγκινήσουν και να
αγγίξουν τους επισκέπτες.
Ποια είναι για σένα η αξία της «κλασσικής» αλληλογραφίας
την εποχή του διαδικτύου;
την εποχή του διαδικτύου;
Νομίζω ότι η
έννοια της κλασικής αλληλογραφίας στην εποχή του διαδικτύου αποτελεί πια μια
ρομαντική ανάμνηση. Η μόνη αλληλογραφία που γεμίζει τα γραμματοκιβώτια πλέον
είναι οι έντυποι λογαριασμοί και τα διαφημιστικά φυλλάδια. Οι άνθρωποι έχουν
βρει πιο άμεσους και γρήγορους τρόπους επικοινωνίας και τα γράμματα σίγουρα
έχουν περάσει στη λήθη.
έννοια της κλασικής αλληλογραφίας στην εποχή του διαδικτύου αποτελεί πια μια
ρομαντική ανάμνηση. Η μόνη αλληλογραφία που γεμίζει τα γραμματοκιβώτια πλέον
είναι οι έντυποι λογαριασμοί και τα διαφημιστικά φυλλάδια. Οι άνθρωποι έχουν
βρει πιο άμεσους και γρήγορους τρόπους επικοινωνίας και τα γράμματα σίγουρα
έχουν περάσει στη λήθη.
Σε ποια φράση ή γράμμα του γονέα πατέρα σου ανατρέχεις
πιο συχνά;
πιο συχνά;
Μάλλον στη
φράση « Η ζωή κερδίζεται με άλματα και όχι με περπάτημα» για το θάρρος της.
Είναι μια συμβουλή που σε παροτρύνει να πάρεις και τα ρίσκα σου στη ζωή, να
τολμήσεις να κάνεις πράγματα αλλά να είσαι πάντα διαθέσιμος να πληρώσεις και το
αντίστοιχο τίμημα για αυτό.
φράση « Η ζωή κερδίζεται με άλματα και όχι με περπάτημα» για το θάρρος της.
Είναι μια συμβουλή που σε παροτρύνει να πάρεις και τα ρίσκα σου στη ζωή, να
τολμήσεις να κάνεις πράγματα αλλά να είσαι πάντα διαθέσιμος να πληρώσεις και το
αντίστοιχο τίμημα για αυτό.
 |
| “Σαουδική Αραβία”, Θέμης Κατσέλης, 1989 |
Ποια στοιχεία από την παραμονή σου στη Σαουδική Αραβία
έχουν επηρεάσει τη μετέπειτα ζωή σου στη “δύση”;
έχουν επηρεάσει τη μετέπειτα ζωή σου στη “δύση”;
Το πιο
σπουδαίο για μένα μάθημα που πήρα από την παραμονή μου στη Σ. Αραβία ήταν ο
σεβασμός στο διαφορετικό. Εκείνη την περίοδο βρίσκονταν όχι μόνο Άραβες αλλά
και πολλοί εργαζόμενοι από διάφορες κατασκευαστικές εταιρίες από όλον τον
κόσμο. Βρέθηκα λοιπόν από πολύ μικρή εκτεθειμένη σε αμέτρητα γλωσσικά,
πολιτισμικά και κοινωνικά ερεθίσματα που με έκαναν να καταλάβω ότι, όσο
διαφορετικοί και να φαίνονται οι άνθρωποι και η κουλτούρα τους, στο βάθος είναι
τόσο ίδιοι μεταξύ τους. Το «ξένο» δεν είναι και τόσο ξένο αν ξύσεις την
επιφάνεια και το προσεγγίσεις με σεβασμό.
σπουδαίο για μένα μάθημα που πήρα από την παραμονή μου στη Σ. Αραβία ήταν ο
σεβασμός στο διαφορετικό. Εκείνη την περίοδο βρίσκονταν όχι μόνο Άραβες αλλά
και πολλοί εργαζόμενοι από διάφορες κατασκευαστικές εταιρίες από όλον τον
κόσμο. Βρέθηκα λοιπόν από πολύ μικρή εκτεθειμένη σε αμέτρητα γλωσσικά,
πολιτισμικά και κοινωνικά ερεθίσματα που με έκαναν να καταλάβω ότι, όσο
διαφορετικοί και να φαίνονται οι άνθρωποι και η κουλτούρα τους, στο βάθος είναι
τόσο ίδιοι μεταξύ τους. Το «ξένο» δεν είναι και τόσο ξένο αν ξύσεις την
επιφάνεια και το προσεγγίσεις με σεβασμό.
Ο καλλιτέχνης Λάζαρος Ζήκος με τον οποίο αλληλογραφούσατεγια έντεκα χρόνια «από καθαρή επιλογή και όχι από ανάγκη» είχε μια
χαρακτηριστική προσωπική σφραγίδα στα έργα του. Επίσης, διατηρούσε
και το δικο του f-zine. Πώς έχει επηρεάσει τη δική σου εικαστική πορεία η τέχνη
του αλλά και η φιλοσοφία του;
Ο Λάζαρος
Ζήκος υπήρξε ένα τεράστιο κεφάλαιο στη ζωή μου και νιώθω τουλάχιστον τυχερή που
τον γνώρισα και βρέθηκα κοντά του. Ένας σπουδαίος καλλιτέχνης, ταπεινός
άνθρωπος, αυτοδίδακτος με απίστευτη ευαισθησία και χιούμορ και
έντονο προβληματισμό για ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Με δίδαξε πολλά σαν σωστός
μέντορας αλλά και μου έδειξε απεριόριστη εμπιστοσύνη. Υπάρχει ένα τεράστιο κενό
με την απώλειά του που βαραίνει όσους τον συναντήσαμε. Κρατάω σαν δώρο τη
διασταύρωση των μονοπατιών μας και προσπαθώ να περπατήσω πάνω στο δρόμο της
καλοσύνης του.
Ζήκος υπήρξε ένα τεράστιο κεφάλαιο στη ζωή μου και νιώθω τουλάχιστον τυχερή που
τον γνώρισα και βρέθηκα κοντά του. Ένας σπουδαίος καλλιτέχνης, ταπεινός
άνθρωπος, αυτοδίδακτος με απίστευτη ευαισθησία και χιούμορ και
έντονο προβληματισμό για ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Με δίδαξε πολλά σαν σωστός
μέντορας αλλά και μου έδειξε απεριόριστη εμπιστοσύνη. Υπάρχει ένα τεράστιο κενό
με την απώλειά του που βαραίνει όσους τον συναντήσαμε. Κρατάω σαν δώρο τη
διασταύρωση των μονοπατιών μας και προσπαθώ να περπατήσω πάνω στο δρόμο της
καλοσύνης του.
Aν
σου ζητούσαν να συνοδέψεις το έργο «Άγνωστος παραλήπτης» με κάποιο ηχητικό
τοπίο ή κάποια μελωδία, τι θα επέλεγες;
σου ζητούσαν να συνοδέψεις το έργο «Άγνωστος παραλήπτης» με κάποιο ηχητικό
τοπίο ή κάποια μελωδία, τι θα επέλεγες;
Η τρομπέτα του
Chet Baker θα ήταν ένα ωραίο μουσικό χαλί γιατί βγάζει
ευαισθησία που σε τυλίγει αλλά δε σε πνίγει.
Chet Baker θα ήταν ένα ωραίο μουσικό χαλί γιατί βγάζει
ευαισθησία που σε τυλίγει αλλά δε σε πνίγει.
Aν πάλι ο «Άγνωστος παραλήπτης» εμφανιζόταν με τη μορφή
κάποιας εποχής του χρόνου, ποια εποχή θα ήταν;
κάποιας εποχής του χρόνου, ποια εποχή θα ήταν;
O «Άγνωστος παραλήπτης» νομίζω ταιριάζει στην εποχή μας γιατί ακριβώς
δημιουργεί μια τεράστια αντίθεση σε ό,τι ονομάζουμε επικοινωνία και επαφή. Κρεμασμένος
το 2020 στο χώρο του «Φωταγωγού» κάνει αισθητή την παρουσία του ξενίζοντας λίγο
τον επισκέπτη αλλά δημιουργεί και μια ιδιαίτερη νοσταλγία. Ιδανική εποχή
θα ήταν ο βαρύς χειμώνας για την εσωστρέφεια που μπορεί να βγάλει.
δημιουργεί μια τεράστια αντίθεση σε ό,τι ονομάζουμε επικοινωνία και επαφή. Κρεμασμένος
το 2020 στο χώρο του «Φωταγωγού» κάνει αισθητή την παρουσία του ξενίζοντας λίγο
τον επισκέπτη αλλά δημιουργεί και μια ιδιαίτερη νοσταλγία. Ιδανική εποχή
θα ήταν ο βαρύς χειμώνας για την εσωστρέφεια που μπορεί να βγάλει.
Aν θα είχες την ευκαιρία να αλληλογραφήσεις σήμερα με
κάποιο οικείο σε εσένα πρόσωπο ή μια εξέχουσα προσωπικότητα, ποιο θα
επιθυμούσες να είναι αυτό;
κάποιο οικείο σε εσένα πρόσωπο ή μια εξέχουσα προσωπικότητα, ποιο θα
επιθυμούσες να είναι αυτό;
Θα έβρισκα
πολύ ενδιαφέρον να αλληλογραφώ με την Patti Smith γιατί σίγουρα τα γράμματά της θα ήταν γεμάτα από τη σοφία
και την ευαισθησία της και τον ποιητικό τρόπο που βλέπει τον κόσμο και τη ζωή.
πολύ ενδιαφέρον να αλληλογραφώ με την Patti Smith γιατί σίγουρα τα γράμματά της θα ήταν γεμάτα από τη σοφία
και την ευαισθησία της και τον ποιητικό τρόπο που βλέπει τον κόσμο και τη ζωή.
Ποια ήταν η κυρία με τη ρόμπα; Αν θα την αναπαριστούσες
εικαστικά, τι μορφή θα είχε;
εικαστικά, τι μορφή θα είχε;
Η κυρία με τη
ρόμπα ήταν μια φανταστική περσόνα που είχε δημιουργήσει ο
Λάζαρος με χιουμοριστικό τρόπο για να συνοδέψει μια φωτογραφία από ένα
μισόκλειστο παράθυρο που μου είχε στείλει σε κάποιο γράμμα του. Αν έπρεπε να
την « κατασκευάσω» θα ακολουθούσα ίσως κάποια από τις γυναικείες μορφές
του Hopper να κοιτάζουν μελαγχολικά έξω από το συγκεκριμένο αθηναϊκό παράθυρο, όπως
στους δικούς του πίνακες.
ρόμπα ήταν μια φανταστική περσόνα που είχε δημιουργήσει ο
Λάζαρος με χιουμοριστικό τρόπο για να συνοδέψει μια φωτογραφία από ένα
μισόκλειστο παράθυρο που μου είχε στείλει σε κάποιο γράμμα του. Αν έπρεπε να
την « κατασκευάσω» θα ακολουθούσα ίσως κάποια από τις γυναικείες μορφές
του Hopper να κοιτάζουν μελαγχολικά έξω από το συγκεκριμένο αθηναϊκό παράθυρο, όπως
στους δικούς του πίνακες.
Τελικά, έμαθες να κάνεις ποδήλατο;
Ναι, μετά από
πολλές αποτυχημένες προσπάθειες και πολλά σημάδια από πεσίματα στα γόνατά μου,
τελικά κατάφερα να μάθω ποδήλατο.
πολλές αποτυχημένες προσπάθειες και πολλά σημάδια από πεσίματα στα γόνατά μου,
τελικά κατάφερα να μάθω ποδήλατο.
– Ευχαριστώ πολύ για τη φιλοξενία, για την
επίσκεψη στην έκθεση, τις φωτογραφίες και το ενδιαφέρον για τη δουλειά μου.
επίσκεψη στην έκθεση, τις φωτογραφίες και το ενδιαφέρον για τη δουλειά μου.
– Ευχαριστώ κι εγώ!
Η Καλλιόπη
Λιαδή γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και κατάγεται από τη Χίο. Σπούδασε ζωγραφική στο Brooklyn College (CUNY) στη Νέα Υόρκη (1990-1995) και έχει κάνει πολλές
διαφορετικές διαδρομές στο χώρο της δημιουργικής έκφρασης. Όσες ολοκληρώθηκαν
είχαν αίσιο τέλος, ενώ κάποιες εξελίσσονται ακόμα. Σημαντικοί σταθμοί
αποτέλεσαν η εγκατάσταση της στη Χίο και η δημιουργία της πολιτιστικής δράσης
«Αίθουσα Τεχνών Καλλιόπη» (2006 – 2014).
Λιαδή γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και κατάγεται από τη Χίο. Σπούδασε ζωγραφική στο Brooklyn College (CUNY) στη Νέα Υόρκη (1990-1995) και έχει κάνει πολλές
διαφορετικές διαδρομές στο χώρο της δημιουργικής έκφρασης. Όσες ολοκληρώθηκαν
είχαν αίσιο τέλος, ενώ κάποιες εξελίσσονται ακόμα. Σημαντικοί σταθμοί
αποτέλεσαν η εγκατάσταση της στη Χίο και η δημιουργία της πολιτιστικής δράσης
«Αίθουσα Τεχνών Καλλιόπη» (2006 – 2014).
Τα τελευταία
χρόνια μπήκε στον κόσμο της αφηγηματικής τέχνης που τώρα εξερευνά δημιουργώντας
πια εικόνες με τον προφορικό λόγο.
χρόνια μπήκε στον κόσμο της αφηγηματικής τέχνης που τώρα εξερευνά δημιουργώντας
πια εικόνες με τον προφορικό λόγο.
Συνεργάστηκε
με την πολιτιστική ιστοσελίδα “Απλωταριά”, κυρίως, ως παραγωγός της
εκπομπής-podcast “Ανοιχτά
Ημερολόγια” (2015-2018). Από το 2018 η εκπομπή μεταδίδεται κάθε Πέμπτη,
8-9μ.μ., στο διαδικτυακό “Πορτοκαλί Ραδιόφωνο”. Από το 2016
συντονίζει εικαστικά εργαστήρια για παιδιά στην “Ομάδα έκφρασης και
παιχνιδοπλασίας Αερικό”.
με την πολιτιστική ιστοσελίδα “Απλωταριά”, κυρίως, ως παραγωγός της
εκπομπής-podcast “Ανοιχτά
Ημερολόγια” (2015-2018). Από το 2018 η εκπομπή μεταδίδεται κάθε Πέμπτη,
8-9μ.μ., στο διαδικτυακό “Πορτοκαλί Ραδιόφωνο”. Από το 2016
συντονίζει εικαστικά εργαστήρια για παιδιά στην “Ομάδα έκφρασης και
παιχνιδοπλασίας Αερικό”.
Φωτογραφίες : Ζώης Σπ. Κουτρούλης για το www.itsonlyarts.com
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
«8 Διαστάσεις». Ομαδική έκθεση σύγχρονης κεραμικής στο T.A.F. / the art foundation.
Αλέξανδρος Σπαθούλας «Everywhere at the same time». Ατομική έκθεση ζωγραφικής.
K. ή ο συλλογικός τρόμος του ατομικού. Ομαδική έκθεση από τη συλλογή Σωτήρη Φέλιου.
Χαμπής: Η χαρακτική υφή της μνημονικής εμπειρίας από το κέντρο χαρακτικής Αθηνών - Pandolfini & Σιατ...
Δημήτρης Χαλάτσης «Συγχύσεις». Ατομική έκθεση στο Potential Project.
«Μετατοπίσεις». Ατομική Έκθεση Ζωγραφικής του Παναγιώτη Σιάγκρη στην Sianti Gallery
