Εύη Μαυρώνη – Έφη Παλάντζα. Φωτογραφίες – καταφύγια του θηλυκού στοιχείου, της θεραπείας, του θαυμασμού ( Συνέντευξη στην Καλλιόπη Λιαδή ).
«’Εις κέντρον τυφώνος και εις απάγκειον».
Διατομική έκθεση φωτογραφίας στη Χίο.
Κουπαστές πλοίων, λιμάνια, κομψά ταγέρ και φιγουρίνια, ένα κιμονό, γλάροι, γράμματα, ημερολόγια καταστρώματος, κουρτίνες, υφάσματα, μια άδεια αγκαλιά, δωμάτια σε ημίφως, έντονο κόκκινο και κίτρινο, έγχρωμες και ασπρόμαυρες φωτογραφίες… Εξωστρέφεια και εσωστρέφεια. Η έκθεση «Εις κέντρον τυφώνος και εις απάγκειον» με έργα της Εύης Μαυρώνη και της Έφης Παλάντζα, σε επιμέλεια Λίλας Ζώτου, αποτελείται από δύο ενότητες που προκαλούν αντίθετα συναισθήματα και αντίπαλες θυμικές εντάσεις. Τις συνδέει όμως η ευαισθησία και η ανάγκη για απελευθέρωση από το βάρος των ρόλων.
Από τη μία οι φωτογραφίες – αυτοπορτραίτα της Έφης Παλάντζα με τίτλο «Διάφανη Ζωή», φαίνεται ότι αποτελούν εκμυστηρεύσεις και απολογισμό, αποστασιοποίηση από και εφόρμηση σε κάτι επώδυνο αλλά και αντιμετώπιση του. Γίνονται παιχνίδι λεπτών ισορροπιών, το είδωλο αλλά και ο καθρέφτης.
Από την άλλη, τα κολάζ και οι ψηφιακές συνθέσεις και παρεμβάσεις πάνω σε παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες της αγαπημένης θείας – πρότυπο της Εύης Μαυρώνη, με τίτλο «Η κυρία Αμαλία», απεικονίζουν κυρίως στιγμιότυπα υπερπόντιων ταξιδιών με πρωταγωνιστικό πρόσωπο μια γυναίκα που σφύζει από ζωντάνια, ευθυμία και δυναμισμό, μέσα σε έναν καθαρά ανδροκρατούμενο χώρο, επανατοποθετώντας υπό συζήτηση τις συντεταγμένες των στερεοτύπων που αφορούν στα δύο φύλα.
Η επιμελήτρια της έκθεσης Λίλα Ζώτου συνέδεσε εμπνευσμένα την αμφίθυμη διάθεση των δύο ενοτήτων, τοποθετώντας τα έργα σε παραπετάσματα που, κατά κάποιο τρόπο, τις οριοθετούν αλλά και επιτρέπουν κλεφτές ματιές στα θέματα της μίας δημιουργού ενώ βρισκόμαστε σε άμεση οπτική επαφή με τα θέματα της άλλης, με αποτέλεσμα μια μυσταγωγική εισόρμηση στον προσωπικό, ιδιωτικό και λεπτεπίλεπτο κόσμο που μας παρουσιάζουν.
Τα θέματα των έργων αποτυπώνουν στιγμές και διαθέσεις, όπου αντιθέσεις και ομοιότητες συνομιλούν και συνυπάρχουν. Μετασχηματίζονται νοερά σε ένα κοινό γυναικείο αφήγημα ενός κόσμου γοητευτικού, παιγνιώδη, αινιγματικού και δραματικού. Σε μία δεύτερη ανάγνωση ο επισκέπτης δέχεται μια πρόσκληση για ταξίδι μακρινό και εσωτερικό και καλείται να ερμηνεύσει τις δύο διαφορετικές εκφάνσεις μιας κατάστασης φαινομενικά γυναικείας, την οποία μπορεί να οικειοποιηθεί, αναζητώντας το δικό του συναισθηματικό απάγκειο και αποκτώντας έτσι μια πολυδιάστατη εμπειρία.
Καλλιόπη Λιαδή
Η έκθεση «Εις κέντρον τυφώνος και εις απάγκειον» σε επιμέλεια Λίλας Ζώτου
παρουσιάζεται στο Ομήρειο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Χίου μέχρι τις 28 Ιανουαρίου.
Ποιες είναι οι αφηγηματικές προθέσεις της έκθεσης;
Λίλα Ζώτου Η έκθεση βασίστηκε πάνω σε δύο ιστορίες και την ανάγκη των δημιουργών να τις μοιραστούν. Μοιράζοντας μια ιστορία με εικόνες συνήθως κλείνει και ένα κεφάλαιο που μας αφορά ή έστω μπαίνει μια άνω τελεία.
Η οπτική αφήγηση έχει την ικανότητα να ανοίγει πόρτες και να προσκαλεί όσους θέλουν να αφουγκραστούν τις ιστορίες και να ακολουθήσουν τον ειρμό τους. Η πρόθεση λοιπόν ήταν η έκθεση να προσκαλέσει τον θεατή σ’ ένα διάλογο ανάμεσα στην κάθε δημιουργό και τον ίδιο αλλά και ανάμεσα στα πρόσωπα των ιστοριών, να αναζητήσει τις αδυναμίες και τις ανάγκες τους και κατά επέκταση, αν το επιθυμεί, να αναρωτηθεί και ο ίδιος για τις δικές του.
Ποιοι ήταν το πιο απαιτητικό ή/και ενδιαφέρον σημείο στη διαδικασία παρουσίασης των συγκεκριμένων έργων;
Λίλα Ζώτου Όσον αφορά στην επιμέλεια της έκθεσης είχε ενδιαφέρον η συνύπαρξη των έργων χωρίς να δημιουργούνται παραφωνίες και χωρίς το ένα να υποσκιάζει το άλλο.
Ακριβώς επειδή η οπτική γλώσσα των δημιουργών διέφερε είχε ενδιαφέρον να βρούμε τρόπους οι οποίοι σέβονται τη διαφορετικότητα του ύφους και το μετουσιώνουν σε μια ολοκληρωμένη πρόταση που αποτελείται από δύο μέρη.
Επιπλέον ο μεγάλος και κάπως στείρος χώρος του πνευματικού κέντρου θέλαμε να παρουσιαστεί πιο πολυεπίπεδος για αυτό και ο διαχωρισμός του με τα παραπετάσματα. Τα τελευταία βέβαια πέρα από τον λειτουργικό τους χαρακτήρα είχαν και μια πιο συμβολική απεικόνιση η οποία συνδέεται με το έργο και την ιστορία των δύο γυναικών δημιουργών από διαφορετική οπτική της κάθε μια.
Αν θα έπρεπε να επιλέξετε δύο έργα από την κάθε δημιουργό ως τα πιο αντιπροσωπευτικά της στην έκθεση, ποια θα ήταν αυτά και γιατί;
Λίλα Ζώτου Νομίζω τα κολάζ της κ. Μαυρώνη με το «Ο Νικος μου έφυγε» και τα λουλούδια γύρω -γύρω, καθώς και το άλλο με τις παγιέτες και την θεία της στη μέση. Τα κολλάζ αυτά δημιουργούν μια συγκίνηση τόσο για την καταγραφή του χρόνου και της ιστορίας που παρουσιάζεται μπροστά στον θεατή ως απόσταγμα μια άλλης εποχής και με έναν τρόπο τόσο αθώο και κοριτσίστικο, σχεδόν παιδικό, που φέρνουν ένα χαμόγελο στα χείλη και μια πικρία μη ξέροντας όμως για ποιον, για την γυναίκα της φωτογραφίας ή για τους εαυτούς μας. Είναι θεωρώ και τα δύο πρεσβευτές τις ανάλαφρης και χωρίς πολλά βαρίδια προσέγγισης με την οποία η δημιουργός μας παρουσιάζει το μοναχικό κόσμο της θείας της.
Από τη δουλειά της κ. Παλάντζα θα κρατήσω τις δυο εικόνες με την ίδια να κοιτάζει στον καθρέφτη και το μαύρο φόντο γύρω της και την άλλη που ποζάρει στο πλάι βάζοντας τα χέρια της σε θέση αγκαλιάς, όμως αδειανής. Ή πρώτη είναι για μένα πιο αντιπροσωπευτική της συγκυρίας στην οποία βρέθηκε η δημιουργός, και κατάφερε να αντιμετωπίσει τάσσοντας το σθένος της και βρίσκοντας απάγκειο στις αναμνήσεις της μέσω της φωτογραφίας. Η δεύτερη εικόνα αποτελεί κατά μια έννοια τη συνειδητοποίηση της κατάστασης και την απαρχή της δοκιμασίας. Η δουλειά της κ. Παλάντζα έχει θεραπευτική αφετηρία και νομίζω πως οι δύο αυτές εικόνες είναι το τέρμα και η αρχή της αντίστοιχα.
Ποια η θέση του ανδρικού στοιχείου στην ενότητα “Η κυρία Αμαλία”;
Εύη Μαυρώνη Οι άντρες, στον κόσμο της κυρίας Αμαλίας, μπορεί να είναι πρίγκηπες, θαυμαστές ή αφεντικά. Πρίγκηπες γιατί της προσφέρουν μια άνετη ζωή, θαυμαστές γιατί την εκτιμούν ή και την λατρεύουν, αφεντικά γιατί την περιορίζουν σε συγκεκριμένα πλαίσια. Μπορεί ακόμα και να την στεναχωρούν. Όπως και νά ‘ναι, η παρουσία της μέσα στον ανδροκρατούμενο μικρόκοσμο του πλοίου δημιουργεί σχέσεις αμήχανες, αλλά ταυτόχρονα υπαγορεύει συμπεριφορές πιο συγκρατημένες και ευγενικές.
Πώς η παρουσία της κυρίας Αμαλίας υπαγορεύει αυτές τις συμπεριφορές;
Εύη Μαυρώνη Η αντρική μικροκοινωνία ενός τόσο σκληρού επαγγέλματος πιθανόν να μην έχει και πολλές αβρότητες στην επικοινωνία της. Οπότε, πιστεύω ότι παρουσία μιας γυναίκας θα τους έκανε να σκεφτούν διπλά πώς να μιλήσουν και πώς να συμπεριφερθούν.
Tι υπονοούν τα πρόσθετα στοιχεία με τα οποία έχετε πλαισιώσει αρκετές από τις φωτογραφίες, είτε με μορφή κλασσικού κολάζ ή με ψηφιακή επεξεργασία και προσθήκες;
Εύη Μαυρώνη Η δική μου επέμβαση έγινε για δυο λόγους:
– να με φέρει πιο κοντά στο υλικό μιας ιστορίας που ήταν πάντα σημαντική για μένα.
– να ενδυναμώσει τις παλιές φωτογραφίες και να οδηγήσει τη σκέψη του θεατή στα σημεία που ήθελα να τονίσω, δηλαδή, στα αποτελέσματα της παρουσίας του θηλυκού στοιχείου σε χώρους που υποτίθεται ότι μια γυναίκα δεν έχει θέση.
Σε ποιο θέμα από αυτά που παρουσιάζετε θα εντάσσατε και τον εαυτό σας και, τι ρόλο θα παίζατε στην τελική σύνθεση;
Εύη Μαυρώνη Συνειδητοποιώ ότι το πιο δικό μου κομμάτι σ’ αυτή τη δουλειά είναι τα «ταξίδια». Κι εγώ, όπως ίσως και η κυρία Αμαλία, είμαι έτοιμη να βρεθώ σε οποιαδήποτε αλλόκοτη ή μη συμβατική συνθήκη προκειμένου να γνωρίσω νέους τόπους και να βρω νέες δραστηριότητες.
Κατά πόσο επηρεάστηκε η σχέση σας με την κυρία Αμαλία και η ματιά σας απέναντι της, σε πραγματικό και σε συμβολικό επίπεδο, με την νέα προσέγγιση και παρουσίαση των φωτογραφιών της;
Εύη Μαυρώνη Μάλλον δεν επηρεάστηκε. Το πρότζεκτ ήταν αποτέλεσμα της σχέσης μας και όχι το αντίστροφο. Για μένα εκείνη είναι ό,τι ήταν πάντα. Η όμορφη, ενδιαφέρουσα και έξυπνη θεία που μου πρόσφερε τις καλύτερες αναμνήσεις των παιδικών μου χρόνων και με έμαθε (όχι μόνο εκείνη) ότι τα δύσκολα αντιμετωπίζονται κυρίως με δράση και δημιουργία.
Η δουλειά όμως πάνω στο οικογενειακό αρχείο με βοήθησε να καταλάβω γιατί με ενδιαφέρει τόσο η ιστορία της συγκεκριμένης γυναίκας και ο τρόπος που αντιμετώπισε την ιδιαίτερη και ασυνήθιστη συνθήκη του να περάσει ένα μεγάλο μέρος της ζωής της στον κλειστό χώρο ενός βαποριού, εκτεθειμένη σε κινδύνους και με την υποχρέωση να λύνει τα προβλήματα μόνη της, χωρίς οικογένεια, φίλες ή παρέα.
Πώς εξελίχθηκε η φωτογραφική διαδρομή από τα αρχικά θέματα σας μέχρι τα αυτοπορτραίτα που παρουσιάζετε;
Έφη Παλάντζα Ξεκίνησα φωτογραφίζοντας παιδάκια που φρόντιζα και μέσα από αυτά απεικόνιζα στιγμές της δικής μου ζωής. Στο σεμινάριο που κάναμε με την Λίλα Ζώτου και με την βοήθειά της συνειδητοποίησα, ότι οι λήψεις μακράς έκθεσης αφορούσαν μόνο εμένα και τη ζωή μου, και έτσι επικεντρώθηκα στα αυτοπορτραίτα. Στην αρχή δειλά. Mε σύμμαχο όμως τη χαρά της δημιουργίας το έκανα.
Πότε ξεκίνησε η διείσδυση στα φωτογραφικά αυτοπορτραίτα σας;
Έφη Παλάντζα Αυτή η δουλειά ξεκίνησε περίπου στο τέλος του 2019. Μέσα στην πανδημία και στην καραντίνα, ήρθα αντιμέτωπη με ένα προσωπικό πρόβλημα. Αισθανόμουν εγκλωβισμένη. Πήγα λοιπόν στο παρελθόν και έπιασα το νήμα από την αρχή, έκανα τον απολογισμό μου και μέσα από αυτή τη συναισθηματική κατάσταση που βίωσα δημιούργησα αυτές τις εικόνες.
Πως λειτουργεί η τεχνική της μακράς έκθεσης στη συγκεκριμένη ενότητα;
Έφη Παλάντζα Η τεχνική που χρησιμοποίησα με βοήθησε να κάνω πιο ξεκάθαρη την αφήγησή μου. Λειτούργησε σύμφωνα με τη συναισθηματική κατάσταση που βίωνα. Με το να φαίνομαι διάφανη, ήθελα να αποτυπώνεται η μελαγχολία και η νοσταλγία ίσως…. Με αυτό τον τρόπο, εμφανίζονται και κάποιες σημαντικές λεπτομέρειες της ζωής μου.
Τι υπαινίσσονται οι κουρτίνες που εμφανίζονται σε αρκετές από τις συνθέσεις αυτής της ενότητας.
Έφη Παλάντζα Νομίζω ότι πίσω από τις κουρτίνες θέλεις να κρυφοκοιτάξεις. Την ζωή των άλλων, την ζωή σου, τις αναμνήσεις σου, σαν να είσαι στις κουίντες και να θέλεις να κρυφτείς, αλλά και να βγεις να πρωταγωνιστήσεις να ζήσεις….. Μέσα στον χώρο της έκθεσης, πάλι, οι κουρτίνες λειτούργησαν πολύ ωραία. Ήταν ένα πετυχημένο εύρημα της Λίλας.
Τι θα έλεγε η κυρία Αμαλία στη γυναίκα που αντικρίζει στη φωτογραφική ενότητα Διάφανη Ζωή;
Εύη Μαυρώνη Δεν είμαι σίγουρη. Ίσως ότι τελικά έχει μεγαλύτερη σημασία το ποιοι είμαστε παρά το τι μας συμβαίνει. Νομίζω ότι η κυρία της Διάφανης ζωής το ξέρει καλά αυτό και νομίζω επίσης ότι είναι το σημείο που συνδέει τις τρεις μας.
Αντίστοιχα, αν η γυναίκα που εμφανίζεται στη Διάφανη Ζωή συναντούσε την κυρία Αμαλία, τι θα της έλεγε;
Έφη Παλάντζα Ααα, είμαι μεγάλη θαυμάστρια της κυρίας Αμαλίας που τη γνώρισα μέσα από την δουλειά της φίλης μου της Εύης. Θαυμάζω τον τρόπο που αντιμετώπιζε τα προβλήματά της, έναν τρόπο σχεδόν εφηβικό και τρυφερό. Έβρισκε διεξόδους ράβοντας, μαθαίνοντας κιθάρα. Η δική μου διέξοδος είναι η φωτογραφία, Βίοι παράλληλοι σε άλλες εποχές. Θα της έλεγα ότι την αγαπάω και ότι λατρεύω τη στάση ζωής της.
Aν οι φωτογραφίες της συγκεκριμένης ενότητας είχαν ήχο τι θα ακούγαμε;
Εύη Μαυρώνη Θα ακούγαμε το Space Oddity του David Bowie. Η ιστορία της ζωής που περιγράφω είναι γλυκιά, πού και πού λιγάκι πικρή, τολμηρή και καθόλου συνηθισμένη.
Έφη Παλάντζα …Τον αέρα να φυσάει και να ανακατεύει τις σκέψεις, ψίθυρους άλλοτε δυνατούς κι άλλοτε χαμηλούς. Στο απάγκειο όμως ακούγονται μόνο ευχάριστες μελωδίες, ακούγονται κιθάρες !!!
Τι άρωμα θα είχαν;
Έφη Παλάντζα Άρωμα λουλουδιών και πούδρας, γοητευτικό όπως η δημιουργία φωτογραφιών μπροστά και πίσω από την κάμερα!
Η θεία φορούσε πάντα ένα άρωμα που το έλεγαν Soir de Paris. Νομίζω ότι κάθε εικόνα είναι ποτισμένη μ’ αυτή τη μυρωδιά.
Η φωτογραφική δουλειά ποιων καλλιτεχνών σας εμπνέει και γιατί;
Εύη Μαυρώνη Αλλάζω γούστα ανάλογα με την φάση. Στη συγκεκριμένη περίοδο, αγαπώ τους χρωματιστούς κόσμους που δημιουργεί η Μika Νinagawa, έχω κατασυγκινηθεί με το βιβλίο του Χιρόσι Οκαμότο RECRUIT “I want to die” που περιγράφει τη ζωή ενός νεαρού γιαπωνέζου που ψάχνει για δουλειά. Κατά τη γνώμη μου, είναι υπόδειγμα φωτογραφικής αφήγησης. Θαυμάζω επίσης τον Γιάννη Θεοδωρόπουλο που δημιουργεί εικόνες μέσα στο σπίτι του.
Έφη Παλάντζα Επιβάλλεται να μιλήσω για τρεις υπέροχες κυρίες, την Φραντσέσκα Γούντμαν, την Σίντι Σέρμαν και την Ναν Γκόλντιν. Η Φραντσέσκα με τα ασπρόμαυρα πορτρέτα της, η Σίντι εξερευνώντας την ταυτότητά της και η Ναν με την τρομακτική ειλικρίνεια της, έγιναν φάροι στα αδιέξοδά μου. Η μια είναι καλύτερη από την άλλη, είναι πηγή έμπνευσης. Συνεχίζουμε το ταξίδι της ζωής με αισιοδοξία!
Με ποιον τρόπο, όπως αναφέρετε στο κείμενο παρουσίασης της έκθεσης, η φωτογραφία, μπορεί να γίνει απάγκειο για όποιον ασχολείται δημιουργικά με αυτή;
Λίλα Ζώτου Να ξεκαθαρίσουμε εδώ πως η φωτογραφία ως τέχνη είναι πρωτίστως μια καλλιτεχνική πρακτική έχοντας, αρκετές φορές, ως αφετηρία γεγονότα και πράξεις. Αν στην πορεία αυτή η πρακτική βρει και τη θεραπευτική της ιδιότητα έχει καλώς, αυτό όμως δεν αποτελεί αξίωμα. Στην περίπτωση της κ. Παλάντζα το μέσο της φωτογραφίας λειτούργησε θεραπευτικά και αποτέλεσε την απαρχή για να δει η δημιουργός τη φωτογραφία ως απάγκειο και καταφύγιο από τους τυφώνες που μπορεί να δημιουργούν οι αναμνήσεις μας, κοιτάζοντας τις κατάματα.
Το έργο της κ. Μαυρώνη βασίζεται στο οικογενειακό άλμπουμ της οικογένειας της και πώς επηρέασε την μετέπειτα πεποίθηση στη ζωή της δημιουργού. Μέσα από τη μέθοδο του κολλάζ κατάφερε να συγκολλήσει τον κόσμο της θείας της και να μας παρουσιάσει με τρόπο ευφάνταστο τη δική της απλή μα τόσο γοητευτική κοσμοθεωρία. Και εδώ λοιπόν η φωτογραφία λειτουργεί ως απάγκειο μιας κατάστασης που βιώνεται από απόσταση και με τη βοήθεια αρχείου, θυμίζοντας μας πως η φωτογραφία έχει πολλές γλώσσες με τις οποίες μπορεί να επικοινωνήσει αρκεί να βρει δημιουργούς ικανούς να τη μάθουν και θεατές πρόθυμους να την ακούσουν.
Πότε θεωρείτε ότι η έκθεση έχει εκπληρώσει την αποστολή της;
Λίλα Ζώτου Μα όταν ταξιδέψει σε όσα περισσότερα μέρη μπορέσει βέβαια! Επειδή όμως γνωρίζουμε ότι αυτό δεν είναι και πολύ ρεαλιστικό στη δεδομένη φάση, θα είμαστε ευχαριστημένες αν η έκθεση κατάφερε να κάνει τους επισκέπτες να αναρωτηθούν για τις δικές τους σχέσεις με τους οικείους τους αλλά και τους του ίδιους τους εαυτούς τους, τα όρια τους αλλά και για τον αν θα μπορούσαν οι ίδιοι να εκφράσουν αντίστοιχες ή διαφορετικές εμπειρίες μέσα από την τέχνη της φωτογραφίας._
Η Καλλιόπη Λιαδή γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και κατάγεται από τη Χίο. Σπούδασε ζωγραφική στο Brooklyn College (CUNY) στη Νέα Υόρκη (1990-1995) και έχει κάνει πολλές διαφορετικές διαδρομές στο χώρο της δημιουργικής έκφρασης. Όσες ολοκληρώθηκαν είχαν αίσιο τέλος, ενώ κάποιες εξελίσσονται ακόμα. Σημαντικοί σταθμοί αποτέλεσαν η εγκατάσταση της στη Χίο και η δημιουργία της πολιτιστικής δράσης «Αίθουσα Τεχνών Καλλιόπη» (2006 – 2014).
Τα τελευταία χρόνια μπήκε στον κόσμο της αφηγηματικής τέχνης που τώρα εξερευνά δημιουργώντας πια εικόνες με τον προφορικό λόγο.
Συνεργάστηκε με την πολιτιστική ιστοσελίδα “Απλωταριά”, κυρίως, ως παραγωγός της εκπομπής-podcast “Ανοιχτά Ημερολόγια” (2015-2018). Από το 2018 η εκπομπή μεταδίδεται κάθε Πέμπτη, 8-9μ.μ., στο διαδικτυακό “Πορτοκαλί Ραδιόφωνο”. Από το 2016 συντονίζει εικαστικά εργαστήρια για παιδιά στην “Ομάδα έκφρασης και παιχνιδοπλασίας Αερικό”.
