Έκθεση φωτογραφίας του Κοσμά Εμμόγλου με τίτλο «Ελα κατέ - Αθίγγανες Πολιτείες 2» στο Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας Θράκης.

Επιμέλεια έκθεσης: Γιώτα Χατζηπαυλή

Διάρκεια: 2 Οκτωβρίου 2019 έως
10 Φεβρουαρίου 2020

Λίγα λόγια για την έκθεση

Οι φωτογραφίες που παρουσιάζονται στην έκθεση, αφορούν τρεις οικισμούς,
με την πλειονότητα τους να προέρχεται από τον οικισμό της Αγίας Σοφίας, στο
πρώην στρατόπεδο Γκόνου. Κάποιες φωτογραφίες έχουν ληφθεί στη Νέα Μεσημβρία και
στη Νέα Μαγνησία Θεσσαλονίκης. Καλύπτουν ένα διάστημα φωτογραφικής δουλειάς
τεσσάρων ετών, μεταξύ 2012 και 2016. Στο διάστημα αυτό, ο φωτογράφος είχε την
ευκαιρία να αναπτύξει ιδιαίτερες σχέσεις με τους Ρομά, να συνδεθεί μαζί τους,
να μπει στα σπίτια τους, να βιώσει και να αποτυπώσει φωτογραφικά τις αλλαγές
στις ζωές τους. Αναπτύχθηκε μια σχέση οικειότητας και εμπιστοσύνης, η οποία
μεταφέρεται στις φωτογραφίες του.

Οι εικόνες ανθρωποκεντρικές,
σταθερές, δυνατές, διαπεραστικές συγκροτούν ένα διάλογο ανάμεσα σε πρόσωπα και
χώρους. Νεαρές κοπέλες σε ηλικία γάμου ντύνονται με τα «καλά τους» είτε φορούν
ρούχα για «ιδιαίτερες» περιστάσεις. Το ζητούμενο τις περισσότερες φορές είναι
να δώσουν τη φωτογραφία τους στον μέλλοντα γαμπρό. Ζευγάρια, παιδιά, μητέρες
και πατέρες Ρομά ποζάρουν με θεατρικότητα μπροστά στον φακό, συμμετέχουν στη
διαδικασία λήψης των φωτογραφιών και προσφέρουν στον φωτογράφο την καλύτερη για
εκείνους εικόνα. Τα μωρά επιδεικνύονται με υπερηφάνεια, ως κάτι ιδιαίτερα
αξιόλογο να φωτογραφηθεί.

Τα σπίτια και η διακόσμηση στο εσωτερικό τους αντανακλούν τις
οικονομικές δυνατότητες του ιδιοκτήτη και η επίδειξη του πλούτου είναι φανερή
σε πολλές περιπτώσεις. Παρουσιάζουν μια ομοιομορφία ως προς την αισθητική και
διαφαίνεται μια τάση μιμητισμού. Τα σπίτια των ευπορότερων βρίσκονται πάνω σε
πιλοτή, φέρουν εξωτερικά διακόσμηση με κολωνάκια και
αποτελούνται από έναν όροφο με μεγάλα δωμάτια και μεγάλες βεράντες, που έχουν
κάμαρες ολόγυρα. Τα μικρά σπίτια και τα λυόμενα έχουν στο μπροστινό
μέρος αυλή και αποτελούνται από έναν ή δύο χώρους, στους οποίους μένει η
συνήθως πολυμελής οικογένεια.

Έπιπλα, πολλές φορές δεν υπάρχουν και τα δωμάτια
στρώνονται με χαλιά. Ακόμη και, όταν ο χώρος είναι φαινομενικά κενός, δεν είναι ποτέ
ουδέτερος πάντα κάτι δείχνει, κάτι υπονοεί. Στο κέντρο του κυρίως δωματίου βρίσκεται συνήθως
μια σόμπα. Η αισθητική μέριμνα επιτυγχάνεται με τα μικροαντικέιμενα. Ένας
καθρέφτης, σημαίες ομάδων, εικόνες αγίων και φωτογραφίες οικογενειακές μέσα σε
κορνίζες ή φωτογραφίες από το γάμο νεαρών ζευγαριών συμπληρώνουν τη διακόσμηση
στους τοίχους. Η τηλεόραση καταλαμβάνει περίοπτη θέση, εντοιχίζεται με
γυψοσανίδα και διακοσμείται στη συνέχεια με διάφορα σχέδια και κρυφούς
φωτισμούς. Οι κουζίνες είναι πολύ μεγάλες και έχουν πολλά ντουλάπια και βιτρίνες με
γυαλικά. Οι κρεβατοκάμαρες φέρουν πολλές φορές βαριά εντυπωσιακά έπιπλα
αντανακλώντας την ιδιαίτερη σημασία που αποδίδεται σε αυτό το χώρο του σπιτιού.

Οι παραδοσιακές αξίες συμβαδίζουν με τη
νεωτερικότητα του δυτικού τρόπου ζωής. Μέσα από μια διαδικασία δανείων,
επιρροών, αποκλεισμού και απορρίψεων φαίνεται πως, οι Ρομά με τους οποίους ο
φωτογράφος ήρθε σε επαφή ενσωματώνουν στις παραδόσεις τους όσα στοιχεία είναι
για εκείνους προσιτά, λειτουργικά, σημαινόμενα. Αυτό είναι ορατό στη διακόσμηση
των σπιτιών, στην ενδυμασία, ακόμη και
στον τρόπο που εκφράζουν την θρησκευτική τους πίστη.

Τα σύγχρονα γυναικεία ρούχα, τα κολάν, τα
φορέματα και τα τζιν, επιλέγονται με «τσιγγάνικο γούστο». Στις μοντέρνες
κουζίνες τα μεγάλα ντουλάπια έχουν συνήθως βιτρίνες μπροστά για την παραδοσιακή
επίδειξη των γυαλικών, ως σύμβολο πλούτου και κύρους. Τα χριστουγεννιάτικα
δέντρα και οι αποκριάτικες μεταμφιέσεις συνυπάρχουν με τα πολύχρωμα στρωσίδια
και τα διχτάκια που χρησιμοποιούνται για το κακό μάτι, είτε ως κάλυμμα στο
κεφάλι των μωρών είτε ως στοιχείο της επιτοίχιας διακόσμησης. Η πίστη στην
Παναγία και στον Ταξιάρχη, άγιοι στους οποίους «προτιμούν» να πιστεύουν, δεν
αναιρεί την πίστη σε ένα είδος κούκλας. Στις κούκλες αυτές δίνουν ονόματα, τις
ντύνουν, προσφέρουν γάλα ή φαγητό, τις φροντίζουν γενικώς σα να είναι μωρά,
απευθύνοντας τάματα για καλοτυχία, χρήματα, γονιμότητα.

Η αλληλεπίδραση μεταξύ του παραδοσιακού ύφους και
της σύγχρονης ερμηνείας μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους αισθητή σε αυτήν την
έκθεση.

Γιώτα Χατζηπαυλή

Επιμελήτρια της έκθεσης

Σύντομο βιογραφικό του φωτογράφου

-Ο
Κοσμάς Εμμόγλου γεννήθηκε το 1973 στη
Θεσσαλονίκη, όπου ζει και εργάζεται. Από το 2005 ασχολείται συστηματικά με την
καλλιτεχνική φωτογραφία.

-Παρακολούθησε
σεμινάρια σε φωτογραφικές σχολές της Θεσσαλονίκης και πήρε μέρος σε πολλές
ομαδικές εκθέσεις.

-Από το
2010 είναι μέλος του Φωτογραφικού Κέντρου Θεσσαλονίκης.

-Το 2012
άρχισε να φωτογραφίζει τους Έλληνες Ρομά που ζουν σε καταυλισμούς κοντά και
γύρω από τη Θεσσαλονίκη. Επί μέρος διαφορετικές μικροενότητες αυτής της
εργασίας παρουσίασε σε σχετική ομαδική έκθεση στο Γαλλικό Ινστιτούτο
Θεσσαλονίκης.

-Με την
ίδια θεματική συνέχισε να φωτογραφίζει μέχρι το 2016, ολοκληρώνοντας την
εργασία του.

-Το
σημερινό ολοκληρωμένο project περιλαμβάνει
περίπου 80 νέες φωτογραφίες, κυρίως από την ιδιωτική και λίγο από την κοινωνική
ζωή και τα εσωτερικά των σπιτιών των κατοίκων αυτών των καταυλισμών.

Λαογραφικό και
Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας Θράκης

Φιλίππου
Νίκογλου 1, Θεσσαλονίκη