Γιουσούφ Καρς ( Yousuf Karsh 1908 – 2002 ) : Ο άνθρωπος που φωτογράφησε τις σπουδαιότερες μορφές του 20ου αιώνα.

Η Τέχνη της φωτογραφίας αλλά και η Ιστορία του χρωστούν πολλά.

Ξεκινώντας το μεγάλο του ταξίδι

Γεννήθηκε στη Mardin της Αρμενίας, στις 23 Δεκεμβρίου 1908 από τον Abdel al-Massih Karsh και τη Bahiyah Jurjos Nakash.

Επέζησε της Αρμενικής γενοκτονίας, η οποία στιγμάτισε έντονα την παιδική του ηλικία, ειδικά όταν ο πατέρας του συνελήφθη και έπρεπε να εργαστεί ως εργάτης σε καταναγκαστικά έργα.

Το 1921, ωστόσο, ο Massih, η σύζυγός του και τα τρία μικρά παιδιά του μπόρεσαν να φύγουν από τη Mardin για τη Συρία, με μόνο περιουσιακό στοιχείο το γαϊδουράκι που θα τους οδηγούσε στον προορισμό τους.

Tο καλοκαίρι του 1926 βρίσκει τον Yousuf να εργάζεται στο στούντιο του George Nakash, αδερφού της μητέρας του Bahiyah και θείου του.

Είχε ήδη προηγηθεί επικοινωνία, όπου ο θείος του George ρωτούσε τη μητέρα του Bahiyah αν θα ήθελε να στείλει έναν απ’ τους γιους της προκειμένου να τον βοηθήσει στο στούντιο φωτογραφίας που ήδη διατηρούσε στον Καναδά. Τότε, ήταν μόλις 18 ετών.

Η φωτογραφία δεν άργησε να τον γοητεύσει και η φωτογραφική μηχανή που του χάρισε ο θείος του έγινε η μεγάλη του αγαπημένη. Την είχε πάντα μαζί του, κυρίως στις εξορμήσεις του στην Καναδική ύπαιθρο τα Σαββατοκύριακα.

Ο Yousuf που αρχικά σχεδίαζε να γίνει γιατρός ανακάλυψε πολύ γρήγορα το πόσο τον ενδιέφερε η Τέχνη της φωτογραφίας. Όλα τα υπόλοιπα γι αυτόν είχαν πλέον δευτερεύουσα σημασία.

Μια φωτογραφία που δώρισε σ έναν φίλο του κι εκείνος με τη σειρά του την έστειλε κρυφά σ’ έναν διαγωνισμό κέρδισε το πρώτο βραβείο.

Ο θείος του George αναγνωρίζοντας το ταλέντο του τον στέλνει ως μαθητευόμενο στον John H. Garo στη Βοστώνη, ο οποίος είχε ως τακτικούς πελάτες διάσημους πολιτικούς, δημοσιογράφους και καλλιτέχνες απ’ όλους τους χώρους των Τεχνών.

Εκεί ο Yousuf αποφάσισε πως θα ήθελε να φωτογραφίσει όλους εκείνους τους άντρες και τις γυναίκες που αφήνουν ανεξίτηλα τα σημάδια τους στον κόσμο, μέσα από το έργο τους, την προσωπικότητά τους αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.

Δαμάζοντας το φως για πάντα

Έτσι, το 1931 μετακομίζει από τη Βοστώνη στην Οττάβα με την ελπίδα ότι η πρωτεύουσα θα του έδινε περισσότερες ευκαιρίες για να φωτογραφίσει αξιωματούχους αλλά και διεθνείς επισκέπτες.

Ξεκίνησε φωτογραφίζοντας ηθοποιούς του μικρού θεάτρου της Οττάβας όπου έκανε τις πρώτες του γνωριμίες με κάποιες από τις γνωστές προσωπικότητες του χώρου. Εκεί γνωρίστηκε και με τη Γαλλίδα ηθοποιό Solange Gauthier, την οποία θα παντρευόταν το 1939.

Ο θείος του George τον δανειοδοτεί και ανοίγει το δικό του στούντιο. Οι τιμές του είναι χαμηλότερες των ανταγωνιστών του και φωτογραφίζει: επιχειρηματίες, νύφες, πρωτοεμφανιζόμενους καλλιτέχνες αλλά και διπλωμάτες.

Τότε παίρνει και την πρώτη του μεγάλη ανάθεση από τον γενικό Κυβερνήτη και την Κόμισα του Μπέσμπορο ( Lady Bessborough ) ενώ ακολούθησαν έκτοτε κι άλλες σημαντικές προσωπικότητες της εποχής.

Το 1936 ο Karsh κλήθηκε να φωτογραφίσει τον Πρόεδρο Roosevelt, τον πρώτο Αμερικανό πρόεδρο που πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στον Καναδά.

Το 1941 ο Τσόρτσιλ επισκέφθηκε την Ουάσινγκτον και την Οττάβα με την ελπίδα να πείσει τις κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και του Καναδά να προσχωρήσουν στην πολεμική συμμαχία.

Ο Mackenzie King ( πρωθυπουργός του Καναδά ) κάλεσε τον Karsh να παρακολουθήσει την ομιλία του Churchill στη Βουλή των Κοινοτήτων και στη συνέχεια να τον φωτογραφίσει.

Αφού ο Churchill είχε ολοκληρώσει την ομιλία του, κατευθύνθηκε στην αίθουσα των ομιλητών όπου ο Karsh είχε ήδη στήσει τον εξοπλισμό του. Ενοχλήθηκε εμφανώς, καθώς μπαίνοντας στον χώρο ήρθε αντιμέτωπος με τα λαμπερά φώτα του Karsh ο οποίος δεν του είχε πει τίποτα για τη φωτογράφηση.

Ο Churchill όπως πάντα κάπνιζε το πούρο του. Ο Karsh προσπάθησε να τον κάνει να το αποχωριστεί αφήνοντας ένα τασάκι δίπλα του, αλλά εκείνος αρνήθηκε.

Βλέποντάς τον πίσω από την κάμερα να συνεχίζει καπνίζει κινήθηκε προς το μέρος του και του πήρε το πούρο από το στόμα, ζητώντας του συγνώμη!

Ο Churchill εξοργίσθηκε και ο Karsh πήρε τη συγκλονιστική φωτογραφία, συλλαμβάνοντας τη λάμψη της διασημότερης πολιτικής προσωπικότητας εκείνης της εποχής, γράφοντας ιστορία.

Εντυπωσιασμένος από το θράσος του νεαρού φωτογράφου, ο Churchill τον άφησε να τραβήξει ακόμα μια φωτογραφία όπου και χαμογέλασε. Δημοσιεύθηκε σε όλο τον κόσμο από εφημερίδες και περιοδικά.

Η φωτογραφία αυτή καθιέρωσε τη διεθνή φήμη του Karsh κι έμελλε να τον κάνει τον πιο περιζήτητο φωτογράφο στον κόσμο εκείνη την εποχή.

Διεθνής αναγνώριση

Ο Karsh ταξίδεψε στην Αγγλία στις αρχές του 1943 με ένα νορβηγικό φορτηγό πλοίο που μετέφερε εκρηκτικά.

Ο Mackenzie King του ζήτησε να πάει να φωτογραφίσει τους μεγάλους πρωταγωνιστές του πολέμου, δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο στον υπόλοιπο κόσμο τον σημαντικό ρόλο του Καναδά στις πολεμικές εξελίξεις.

Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού έκανε μερικά από τα πρώτα κλασικά πορτρέτα του: του George Bernard Shaw, του Αρχιεπισκόπου του Καντέρμπουρυ και της Βρετανικής Βασιλικής Οικογένειας.

Το έργο του Karsh από αυτήν την περίοδο και μετά ξεκινά να γίνεται ολοένα και πιο ιδιαίτερο, αναγνωρίσιμο και τεχνικά αρτιότερο.

Χρησιμοποιεί θεατρικό φωτισμό φωτίζοντας το προφίλ των μοντέλων του, χρησιμοποιώντας όμως πολύ συχνά οπίσθιο φωτισμό που πλημμυρίζει την εικόνα αλλά και σποτ.

Όλα αυτά εν τέλει καθόρισαν για πάντα το στυλ του κι έγιναν τα σημεία αναφοράς στην Τέχνη του Γιουσούφ Καρς.

Μετά το ταξίδι του στην Αγγλία, ο Karsh ξεκίνησε μια περίοδο εκτεταμένων ταξιδιών για να αναλάβει δουλειές.

Αφού τελείωσε ο πόλεμος, το ενδιαφέρον στράφηκε από τους πολιτικούς και διπλωμάτες σε αθλητές, μουσικούς, επιχειρηματίες και αστέρια του Χόλυγουντ.

Το 1952 ο Karsh ανέλαβε μια αποστολή για το περιοδικό Maclean φωτογραφίζοντας την οικονομική ανάπτυξη στον μεταπολεμικό Καναδά.

Έτσι χρειάστηκε να ταξιδέψει σε όλη τη χώρα κάνοντας φωτορεπορτάζ για τις πόλεις και τους εργαζόμενους.

Ο Karsh έκανε πάνω από 8.000 αρνητικά για το έργο αυτό σε μια περίοδο δεκαεπτά μηνών και ο Maclean δημοσίευσε 280 φωτογραφίες.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο Karsh είχε γίνει τόσο διάσημος όσο και τα μοντέλα του.

Κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας φωτογράφησε τους πιο διάσημους ανθρώπους στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Pablo Picasso, Alberto Giacometti, Audrey Hepburn, Ernest Hemingway και Georgia O’Keefe.

Δημοσίευσε ένα βιβλίο, Τα μεγάλα πορτραίτα ( Portraits of Greatness, 1959 ), το οποίο εξαντλήθηκε πριν ακόμα γίνει η παρουσίασή του από τον τύπο.

Το 1960 μια έκθεση των πορτρέτων του εγκαινιάσθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη του Καναδά. Όλη αυτή η επιτυχία είχε όμως τίμημα και το 1959 ο Καρς υπέστη καρδιακή προσβολή λόγω υπερκόπωσης.

Την ίδια χρονιά πέθανε η μητέρα του και η Σολάντζ έμαθε ότι είχε καρκίνο. Το 1961, η Solange πέθανε και ο Karsh έχασε τον πιο σημαντικό υποστηρικτή του.

Το 1962 ο Karsh παντρεύτηκε ξανά, αυτή τη φορά με μια ιατρική συγγραφέα και ιστορικό, Estrellita Machbar, την οποία είχε συναντήσει κατά τη διάρκεια μιας φωτογράφησης πορτρέτου στο Σικάγο.

Το 1987 ο Karsh έδωσε τα αρχεία του, συμπεριλαμβανομένων των αρνητικών του, στα Εθνικά Αρχεία του Καναδά, όπου ο Jerry Fielder, πρώην μαθητευόμενος του, έγινε επιμελητής της συλλογής.

Ο Karsh συνέχισε να εργάζεται κατά τη δεκαετία του 1980 και τη δεκαετία του ’90. Μία από τις πιο επιτυχημένες φωτογραφίες από τα μετέπειτα χρόνια του είναι ένα διπλό πορτρέτο του νεοεκλεγέντος Αμερικανού προέδρου, Μπιλ Κλίντον, και της συζύγου του Χίλαρι.

Το στούντιο Karsh δεν έκλεισε μέχρι το 1992, οπότε και ο Karsh είχε φωτογραφίσει κάθε πρωθυπουργό του Καναδά από τον Mackenzie King κι έπειτα, κάθε Γάλλο πρόεδρο από την εποχή του Charles de Gaulle, κάθε βρετανό πρωθυπουργό ξεκινώντας από τον Winston Churchill και κάθε πρόεδρο των ΗΠΑ με πρώτο τον Herbert Hoover.

Το 1997 οι Karsh και Estrellita μετακόμισαν στη Βοστώνη και εγκαταστάθηκαν σε ένα διαμέρισμα κοντά στο Μουσείο Καλών Τεχνών. Δώρισαν 199 πορτρέτα στη μόνιμη συλλογή του μουσείου.

Ο Karsh πέθανε στη Βοστώνη στις 13 Ιουλίου 2002, σε ηλικία 93 ετών. Το 2001 συμπεριλήφθηκε στη λίστα του International Who’s Who με τους 100 πιο σημαντικούς ανθρώπους του εικοστού αιώνα.

Ο Karsh ήταν ο μόνος Καναδός αλλά και ο μοναδικός φωτογράφος στη λίστα.

Εκθέσεις και βραβεία

Τα έργα του εκτίθενται σε γκαλερί και κορυφαία μουσεία σε όλο τον κόσμο ενώ δημοσίευσε πάνω από δεκαπέντε βιβλία – λευκώματα με τις εξαιρετικές φωτογραφίες του.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ο Karsh έλαβε πολλά βραβεία, όπως το Μετάλλιο της Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών του Καναδά (1975) και το Companion of the Order of Canada (1990), καθώς και περισσότερων από 24 τιμητικά διπλώματα.