Περικλής Καίσαρης, ένας άοκνος εργάτης της εκπαίδευσης και των Τεχνών. ( Μέρος 1ο )
Ο Περικλής Καίσαρης στην Πάρο
Κοιτάξτε από πού αναπνέει το νησί, καθώς σκάει το κύμα πάνω στα βράχια, και κάτω από τις ηλιαχτίδες, από αυτήν την ομιχλώδη ατμόσφαιρα…
Γεννήθηκε το 1929 στον Άκοβο της Αρκαδίας, μεγάλωσε όμως στο Μελιγαλά Μεσσηνίας. Εκεί ολοκλήρωσε τη μέση εκπαίδευση κι αμέσως μετά εισήλθε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών όπου σπούδασε Φιλολογία.
Το 1957 διορίστηκε στην Καλλιτεχνική Σχολή Τήνου, διδάσκοντας Ελληνική Λογοτεχνία και Ιστορία της Τέχνης. Εντρυφώντας περαιτέρω σε όσα αφορούσαν τις εικαστικές Τέχνες, μελετώντας αδιάκοπα την ιστορία και την εξέλιξη των Τεχνών αποκτά επιπλέον γνώση, ενώ συγχρόνως την ίδια εποχή ξεκινά να γράφει τα πρώτα του βιβλία.
Το 1965 με κρατική υποτροφία και συστατική επιστολή του καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Κωνσταντίνου Γραμματόπουλου μετέβη στην Ινδία όπου έκανε μεταπτυχιακές σπουδές ( Πανεπιστήμιο Ν. Δελχίου ), γνωρίζοντας τον πολιτισμό της μακρινής τότε Ανατολής, συγγράφοντας και ομώνυμο βιβλίο απόρροια των εκεί εμπειριών του.
Κατά την εδώ επιστροφή του διδάσκει σε σχολεία της μέσης εκπαίδευσης – γυμνάσια και λύκεια της εποχής – συνεχίζοντας απερίσπαστος το συγγραφικό του έργο, δημοσιεύοντας παράλληλα κείμενα σε έντυπα ως τεχνοκρίτης.
Προήχθη σε Γυμνασιάρχη, Λυκειάρχη και ακολούθως σε Σχολικό Σύμβουλο, υπηρετώντας σε θέσεις στην επαρχία.
Πολυγραφότατος, λάτρεψε τις εικαστικές Τέχνες και τους ανθρώπους που τις υπηρετούν. Η Λαογραφία, οι Πολιτισμοί και η Γλώσσα τον ενέπνευσαν να καταγράψει και ν’ αφήσει ως σπουδαία παρακαταθήκη ένα έργο εξαιρετικά σημαντικό.
Η εκπαίδευση υπήρξε πάντα το πάθος του και ο ρόλος της Παιδείας αποτέλεσε το επίκεντρο της ζωής του. Μέσα από το έργο του αγωνίστηκε κυρίως για την αναμόρφωση των σχολικών εγχειριδίων που όπως έλεγε ήταν εξοργιστικά κακά, κάνοντας τα Ελληνόπουλα να μισήσουν μια για πάντα το βιβλίο:
Βιβλία όχι απλώς κακογραμμένα, μα στεγνά, γεμάτα λάθη. Βιβλία ασυνάρτητα, γεμάτα ονόματα και νούμερα, ώστε να σου θυμίζουν τηλεφωνικό κατάλογο αντί να προσελκύουν το ενδιαφέρον και να μεθούν τις ψυχές για μόρφωση.
Το συγγραφικό του έργο πλουσιότατο: Δεκαοκτώ ( 18 ) τίτλοι βιβλίων που αφορούν την Τέχνη, την εκπαίδευση, την ποίηση, την πεζογραφία, τη ψυχολογία, το δημοτικό τραγούδι των λαών, τη Λαογραφία. Έχει βραβευθεί με έπαινο από τη Φιλολογική Εταιρία «Παρνασσός» ενώ το δίτομο έργο του «Παγκόσμια Δημοτική Ποίηση» αποτελεί πόνημα αναφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο.
Για το συγκεκριμένο έργο ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Β. Δ. Αναγνωστόπουλος γράφει σχετικά:
Έχω μπροστά μου το επιβλητικό δίτομο έργο του φιλολόγου Περικλή Π. Καίσαρη με τίτλο «Παγκόσμια Δημοτική Ποίηση», εκδόσεις «Επιτυχία», Δ. Δ. ΜΠΟΥΖΑΣ, τόμος Πρώτος σ. 450 και τόμος Δεύτερος σ. 437, Αθήνα [1982] και δεν μπορεί παρά να εκφράσω το θαυμασμό μου για το κατόρθωμα αυτό. Όντως πρόκειται για κατόρθωμα από κάθε πλευρά: τη συγκέντρωση, την ανθολόγηση υλικού, τις εισαγωγές, τα σχόλια, τη μετάφραση, την έκδοση ενός τεράστιου έργου, που μας δίνει ένα εντυπωσιακό πανόραμα της δημοτικής ποίησης σε παγκόσμιο επίπεδο και των πέντε ηπείρων: Ασία-Ευρώπη-Αμερική-Αφρική-Ωκεανία.
Τα τραγούδια που ανθολογούνται στους δύο τόμους ανήκουν σε πολλές κατηγορίες, γιατί αναφέρονται σε πολλά θέματα. Είναι: εργατικά, της αγάπης, του γάμου, πολεμικά, θρησκευτικά, μπαλάντες, εύθυμα, των αποίκων, της νέα γης, κοινωνικά, των κακοποιών, καουμπόικα, ιστορικά, της θάλασσας, της φύσης, κυνηγητικά, της βιοπάλης, ψυχολογικά, της μαγείας, της θυσίας, μοιρολόγια, του χωρισμού, παιδικά, εργατοκοινωνικά, τελετουργικά, του χορού, εγκωμιαστικά, νεκρικά, επικά, αφηγηματικά, για τους λευκούς, σατιρικά, των τυφλών, των μεταναστών, μορφές ζωής, των ληστών, πατριωτικά, της δημιουργίας, της θεωρίας, νανουρίσματα, του πόνου, του θανάτου, των φυλών, της δουλείας, αρχαϊκά, γονιοί-παιδιά, των Σαμουράι, κλέφτικα, αντάρτικα, παραλογές, κάλαντα, της νύφης, ποιμενικά, του χάρου, κοζάκικα, φιλοσοφικά, χορευτικά, της μάνας κ.ά.
Το σύνολο των δημοτικών τραγουδιών φτάνει στα 1049 (Α΄ τ.= 589 και Β΄ τ.= 460), αριθμός εντυπωσιακός, που είναι το ήμισυ σχεδόν του συνόλου των ελληνικών δημωδών ασμάτων. Είναι έργο ζωής και κρύβει πολύν κόπο και δουλειά χρόνων. Θα σταθώ ιδιαίτερα στα συνοπτικά σημειώματα και τους σχολιασμούς που κάνει ο συγγραφέας για κάθε τραγούδι, επισημαίνοντας κοινά στοιχεί με την ελληνική δημοτική ποίηση, στοιχεία εθνολογικά, γεωγραφικά, λαογραφικά, αισθητικά, μυθολογικά κ.ά., δείχνοντας έτσι την οντολογική συγγένεια της λαϊκής ποίησης μεταξύ των λαών της γης. Και δε θα χαρακτήριζα το δίτομο έργο ως μια ανθολογία παγκόσμιας δημοτικής ποίησης – μόνο αυτός ο χαρακτηρισμός θα αδικούσε το έργο και τον συγγραφέα – αλλά, πέραν αυτών, θωρώ ότι είναι μια μοναδική και πολύτιμη μελέτη, που αναδεικνύει την ποιητική δύναμη της λαϊκής ψυχής, όπου αυτή κι αν βρίσκεται, πέραν του τόπου, του χρόνου, του χρώματος, της ιστορίας και του πολιτισμού. Είναι, τελικά, ένας έπαινος για την παγκόσμια ποιητική δημιουργία. Πλούτος και θησαυρός για κάθε αναγνώστη.
Το 1972 γράφει το εξαιρετικό Η γλώσσα των Τεχνών το οποίο εκδίδεται και κυκλοφορεί την αμέσως επόμενη χρονιά. Πρόκειται για μια μελέτη πάνω στην Ιστορία της Αρχιτεκτονικής, της Ζωγραφικής και της Γλυπτικής, μια «μύηση στην Τέχνη» όπως ο ίδιος ο Περικλής Καίσαρης έγραφε. Τον Μάρτιο του 2020 το έργο έχει ήδη μεταφραστεί στ’ αγγλικά από τους Πάνο και Θάνο Καίσαρη ( υιός και εγγονός αντίστοιχα του Περικλή ) και επανακυκλοφορεί σε περιορισμένα αντίτυπα υπό τον τίτλο THE LANGUAGE of ARTS – An Initiation to architecture – sculpture – painting. Το πρωτότυπο έργο στην Ελληνική γλώσσα παραμένει εξαντλημένο και δυστυχώς δυσεύρετο.
Ευχαριστούμε ιδιαίτερα την οικογένεια του Περικλή Καίσαρη, τη σύζυγό του Ελισάβετ και τον υιό του Παναγιώτη για την ευγενή παραχώρηση του αρχειακού υλικού.
Τέλος 1ου πρώτου μέρους
