«Της σκιάς, του παρηγορείν και του μοιράζεσθαι»

Συνέντευξη της εικαστικού Αγγελικής Δουβέρη στην Καλλιόπη Λιαδή

Αγγελική Δουβέρη - Καλλιόπη Λιαδή

Η Καλλιόπη Λιαδή συζητά με την εικαστικό και φωτογράφο Αγγελική Δουβέρη με αφορμή την παρουσίαση νέων αλλά και παλαιότερων έργων της

 

 

Μια πρόσκληση στο pop up studio της εικαστικού Αγγελικής Δουβέρη με έκανε να επισκεφτώ την όμορφη γειτονιά της Νεάπολης Εξαρχείων και το αρχιτεκτονικό γραφείο GFRA που φιλοξενεί πρόσφατη και παλαιότερη δουλειά της.

Ήταν μια πολύ συννεφιασμένη αθηναϊκή Κυριακή, από αυτές που μπορούν να επηρεάσουν αναλόγως τη διάθεση, αλλά μετά το πέρας της περιήγησης μου στην έκθεση ανέκτησα διάθεση φωτεινή, κι αυτό γιατί η Αγγελική Δουβέρη με τα έργα και τη συνδρομή της καταφέρνει να ενεργοποιήσει το θυμικό θετικά και γαλήνια.

Κοινός παρονομαστής των έργων που παρουσιάζονται είναι ο λόγος. Εμφανίζεται ως καυστικό σχόλιο, χλευασμός, στοχασμός, εξομολόγηση, εκμυστήρευση, παιχνίδι συλλαβών και φθόγγων.

Ο θεατής καλείται, πέρα από την καθαρά αισθητική εμπειρία που θα λάβει, να εμπλακεί με τα έργα, τις φράσεις ή τα λογοπαίγνια που περιλαμβάνουν, να περιπλανηθεί με το βλέμμα και σιγά- σιγά να ζωντανέψει και τις υπόλοιπες αισθήσεις του.

Αφού συμβεί αυτό, η ζεστασιά του πεπαλαιωμένου χαρτιού, το έντονο κόκκινο στην κλωστή ενός έργου, η πολύχρωμη κεντημένη καλλιγραφική γραφή σε ένα άλλο, τα υφαντά βουκολικά τοπία, ένα βίντεο με παιχνίδια λέξεων, τα φωτογραφικά κολλάζ, τα τυπώματα και οι αποτυπώσεις σκιών, όπως συνδιαλέγονται μεταξύ τους, καταφέρνουν να ενεργοποιήσουν έντονα τη μνήμη, την κοινωνική και ιστορική, κυρίως, αλλά και της αφής και της ακοής, της όσφρησης ακόμα και της γεύσης, την προσωπική.

Αυτό είναι και το χαρακτηριστικό στοιχείο που αναδύουν, ακόμα πιο έντονα, τα έργα βρισκόμενα το ένα δίπλα στο άλλο σε απόσταση αναπνοής: ευαισθησία και στοχασμό πάνω στη μνήμη ως μέσο σύνδεσης του παρόντος με το παρελθόν και μια λεπτή μελαγχολία και αγωνία για το σήμερα.

Οι λέξεις που περιλαμβάνουν – ή αποτελούν κύριο μέρος των περισσότερων έργων- γίνονται φορείς βαθύτερης υπαρξιακής σημασίας και παρέχουν, σε δεύτερη ανάγνωση, διακριτική λειτουργία στο συμβολικό επίπεδο για το νόημα του εικαστικού έργου.

Η παρουσία της ίδιας της δημιουργού στο χώρο και η δυνατότητα συζήτησης μαζί της προσδίδει στη διαδικασία της επίσκεψης αμεσότητα και διαδραστικότητα καλύπτοντας μια αμφίδρομη ανάγκη για επικοινωνία και αλληλοτροφοδότηση σκέψεων – αλλά και για τη φυσική παρουσία του συνομιλητή – πάνω στα θέματα και τους προβληματισμούς που εγείρονται.

Βγαίνοντας από το χώρο, αισθάνεται κανείς ότι ταξίδεψε από το πολύ μακρινό παρελθόν, από ένα ρομαντικό παραμύθι ή μια πρόσφατη τραγωδία, από μια μάχη με γιαταγάνια ή ένα δροσερό αλσύλλιο με γάργαρα νερά, σε ένα μετέωρο αλλά πιο παρήγορο και συντροφικό τώρα.

Καλλιόπη Λιαδή

 

 

 

 

Tι είναι αυτό που σε είλκυσε στην τέχνη της φωτογραφίας;

Στη φωτογραφία μπήκα διερευνητικά, περισσότερο ως ένα μέσο με επαγγελματική προοπτική που θα μου έδινε παράλληλα αρκετή εκφραστική ελευθερία. Στην πορεία το βρήκα πολύ γοητευτικό, πειραματίστηκα πολύ στο σκοτεινό θάλαμο, αγάπησα τη μηχανή μεγάλου φορμά, έπαιξα με το polaroid. Αν και τελευταία έχω απομακρυνθεί από τη φωτογραφία παραμένει πάντα το «σπίτι» μου.

 

Στα πρόσφατα έργα σου, ως επί το πλείστον κεντάς, φράσεις στο χαρτί ή σε ύφασμα. Ποιος ο συμβολισμός της διαδικασίας αυτής;

Το κέντημα στην αντίληψή μου είναι ότι πιο κοντά στο σκάλισμα της πέτρας: είναι σταθερό, δυνατό και ανθεκτικό. Χρειάζεται μυτερά εργαλεία που τρυπούν το υλικό.

 

Αρκετές φορές κεντάς και σε παλιά υφαντά και ήδη υπάρχοντα κεντήματα…

Το -δεύτερο- επίπεδο που προσθέτω έρχεται σε μια συνομιλία με το αρχικό κέντημα, η οποία νοηματοδοτεί όλο το έργο. Αυτό που κάνω είναι μια επέμβαση. Ακουμπάω στο παλιό για να πάω στο καινούργιο. Υπό μία έννοια πρόκειται για συνεργατικά έργα.

 

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας ξεκίνησες το έργο Γράμμα στον άνθρωπο του Μέλλοντος, ένα κείμενο γραμμένο με κλωστές και νήματα

όπου, μεταξύ άλλων, του εξηγείς: Γράφω με βελόνες σαν κατάδικος που σκαλίζει το σοβά στο κελί του“. Πώς μετουσιώθηκε η αίσθηση

του εγκλεισμού στο έργο αυτό;

Ο εγκλεισμός αρχικά με έβαλε σε μια διαδικασία ταύτισης με τους φυλακισμένους. Ένα συναίσθημα που δεν είχα όταν πριν πολλά χρόνια έκανα επιμόρφωση στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού. Τότε έμπαινα και έβγαινα. Δεν μπορούσα ούτε να φανταστώ τι θα πει περιορισμός. Τώρα ήρθα αντιμέτωπη με τον εσωτερικό μου χρόνο. Συνειδητοποίησα πώς μεταβάλλεται από τον περιορισμό του χώρου. Παράδοξο πόσο ο χρόνος είναι τόσο υποκειμενικός όσο και απόλυτα μετρήσιμος!

 

 

 

 

Πρόκειται για ένα έργο – κατάθεση ψυχής ολοκληρωμένο μέσα από επίπονη και σχολαστική διαδικασία. Τι αποκόμισες από αυτή;  

Ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία που από τη μια με βοήθησε να διαχειριστώ τα νέα δεδομένα από την άλλη να ξεδιαλύνω μέσα μου αυτή την περίεργη σχέση χώρου και χρόνου στην οποία εξαναγκαστήκαμε. Συνειδητοποίησα ότι ελευθερία είναι η δυνατότητα μετακίνησης, όχι η ίδια η μετακίνηση.

 

Ποιο τραγούδι/μουσικό κομμάτι θα επέλεγες να στείλεις στον άνθρωπο του μέλλοντος;

Θα επέλεγα το Η κόρη και ο Θάνατος του Σούμπερτ που, παρόλο το ζοφερό του θέμα, το βρίσκω πάντα παρηγορητικό. Όπως θα έπρεπε να είναι όλη η τέχνη. Δεν εννοώ μια τέχνη που εστιάζει στο ανάλαφρο, αλλά μια τέχνη που παρηγορεί μέσα από την επικοινωνία, το μοίρασμα της δυσκολίας.

 

Tι σημαίνει για σένα παράδοση;

Είμαστε όλοι κρίκοι σε μια μεγάλη αλυσίδα. Σε μια ατέρμονη διαδικασία παραλαβής και παράδοσης. Είχα την ευτυχία να το αντιληφθώ αυτό βιωματικά μέσα από την ίδια την τέχνη, τόσο στην περφόρμανς «4 Γενεές» που έκανα το 2016 στη Μονή Αρκαδίου στο ορεινό Ρέθυμνο για τα 150 χρόνια από την Κρητική Επανάσταση, όσο και στην επίσκεψή μου στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θήβας όπου επιτρέπεται να αγγίξει ο επισκέπτης κάποια εκθέματα. Μεταφυσικές εμπειρίες. Δεν μπορείς να παραμείνεις ο ίδιος.

 

Μίλησε μας λίγο για αυτή τη μεταφυσική εμπειρία…

Αισθάνθηκα σαν να έρχομαι από πολύ μακριά, όχι σαν Αγγελική, αλλά σαν όλοι οι άνθρωποι που υπήρξαν πριν από μένα. Στο Μουσείο ένιωσα τον καλλιτέχνη που έφτιαξε τη μικρή Ταναγραία, ταυτίστηκα μαζί του, έστω και μόνο για μια στιγμή. Αυτή η στιγμή ήταν αρκετή για να ανοίξει η συνείδηση μου σε κάτι πανανθρώπινο. Νιώθει κανείς πόσο μικρός είναι αλλά ταυτόχρονα και πως ανήκει σε κάτι πολύ μεγάλο. Ο Eduardo Galeano μιλάει για αυτό πολύ άμεσα και περιεκτικά. “Μέσα στους καθρέφτες βρίσκεται πολύς κόσμος….Όταν κοιτάζουμε τους εαυτούς μας τους βλέπουμε.”

 

Αν θα είχες τη δυνατότητα να ταξιδέψεις στο χρόνο με μια κάμερα σε ποια περίοδο θα ήθελες να βρεθείς;

Θα έτρεμα στην πιθανότητα να εγκλωβιστώ στο παρελθόν και μάλιστα ως γυναίκα! Αν, όμως, ήμουν εξωτερικός παρατηρητής με μια κάμερα, θα επέλεγα τη Βικτωριανή Αγγλία γιατί με γοητεύει η αισθητική εκείνης της περιόδου. Θα προσπαθούσα να καταγράψω όσο περισσότερες κυρίες και κυρίους με τα εξαιρετικά τους ενδύματα, σε απλές, καθημερινές σκηνές όπως να παίρνουν το τσάι τους στα υπέροχα σαλόνια ή σκηνές απαγορευμένης έντασης όπως ο αποχωρισμός ενός κρυφού δεσμού σε ένα αλσύλλιο. Γενικά πολλή φύση και βαριά υφάσματα. Μάλλον ως αντιστάθμισμα στο αστικό και ψεύτικο που κυριαρχεί σήμερα.

 

 

 

 

Aν, λοιπόν, ένας ταξιδευτής του μέλλοντος επισκέπτονταν την εποχή μας, τι πιστεύεις ότι θα συμπέραινε για τη θέση της σημερινής

γυναίκας στην κοινωνία, ας πούμε, της «Δύσης»;   

Οι πράξεις γυναικοκτονιών και βιασμών που βγαίνουν στην επιφάνεια τελευταία, είναι καθαρά πράξεις επιβολής εξουσίας και δεν έχουν να κάνουν με την ερωτική επιθυμία. Είναι διαστροφές που καλλιεργούνται υποχθόνια και μεθοδικά μέσα από στερεοτυπικές συμπεριφορές που αποδεχόμαστε άκριτα ως φυσιολογικές. Δε νομίζω να απέχουν πολύ από τις αντίστοιχες στο Μεσαίωνα και υπό αυτή την έννοια ο άνθρωπος του μέλλοντος θα συμπέρανε ότι δεν έχουμε εξελιχθεί καθόλου ως είδος!

 

Με ποιον video artist θα ήθελες να συνεργαστείς και για την υλοποίηση ποιας ιδέας;

Η δουλειά της Ana Mendieta, η οποία θίγει τα θέματα φύλου και βίας που ανέφερα, είναι πολύ αγαπημένη. Τόσο λιτή και τόσο περιεκτική! Κορυφαία! Αλλά θα ήμουν ευτυχής αν ο William Kentridge με δεχόταν κοντά του για μια περίοδο μαθητείας. Κι ας δουλεύαμε πάνω σε οτιδήποτε!

 

Σε ένα έργο σου γράφεις: «Xάνοντας το διαφωτισμό αποκτήσαμε το τέλειο άλλοθι». Τι δικαιολογούμε με το άλλοθι αυτό;

Δυστυχώς κάθε είδους τσαπατσουλιά, παρατυπία, μικροκομπίνα, κάθε κίνηση που δείχνει αδιαφορία για τον συμπολίτη μας, που μας βάζει σε ένα κέντρο γύρω από το οποίο περιμένουμε να περιστρέφονται οι άλλοι. Την αίσθηση ότι ο καθένας από μας είναι καλύτερος από τους άλλους. Μια εντελώς αδικαιολόγητη αίσθηση μεγαλείου.

 

Κατά τη γνώμη σου πόσο σημαντική είναι η μνήμη στη διαμόρφωση ατομικής και κοινωνικής συνείδησης;

Η μνήμη είναι θα έλεγα προαπαιτούμενο. Είτε συνοδεύεται από συναίσθημα αν είναι προσωπική, είτε από κοινωνικές πεποιθήσεις αν είναι συλλογική, δεν φέρει απλώς την πληροφορία αλλά και μια διήθησή της. Έτσι δημιουργείται μια αλυσίδα, μια συνέχεια, πράγμα που μπορεί να είναι τόσο θετικό όσο και αρνητικό, επειδή είναι πολύ υποκειμενική τόσο η αντίληψη των γεγονότων όσο και η διαχείριση αυτής της αντίληψης.

 

Και αν αποκοπούμε από αυτή; Αν υπάρξει, ας πούμε, μια ιστορική/κοινωνική «αμνησία»; 

Κουβαλάμε πολύ έντονα τις ( διαμορφωμένες ) μνήμες της οικογένειάς μας και της παιδικής μας ζωής για να τις δια-κόψουμε εύκολα. Αυτό σημαίνει ότι πολύ δύσκολα ο δημοκράτης θα γίνει φασίστας αλλά δυστυχώς και το αντίθετο.

 

Σε τι βαθμό ο πολίτης της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας ευθύνεται για τη διαμόρφωση της καθημερινότητας του; 

Πιστεύω στις μικρές, καθημερινές διεκδικήσεις. Στη θέση που παίρνουμε όταν βλέπουμε το λάθος δίπλα μας. Αυτές μπορώ να υποστηρίξω σαν ιδιοσυγκρασία και πιστεύω αυτή η στάση θα έκανε κάποια διαφορά. Όταν οι πολλοί θα αντιδρούσαν στο άδικο, στον ρατσισμό, στην ανευθυνότητα. Κάθε μικρή επιλογή που κάνουμε, εφόσον γίνεται στη δημόσια σφαίρα διαμορφώνει μια πολιτική -με την ευρύτερη έννοια- κατάσταση. Εμείς είμαστε η κοινωνία. Ο καθένας χωριστά και όλοι μαζί. Οπότε εμείς μπορούμε να διαμορφώσουμε κατά κύριο λόγο τη ζωή μας.

 

Aντίστοιχα, ποιος ο ρόλος του σύγχρονoυ δημιουργού σε αυτή την κοινωνία;

Ο καλλιτέχνης μπορεί επιπλέον να πάρει θέση μέσα από τη δουλειά του, αν και εφόσον θέλει, και στην καλύτερη περίπτωση, να εμψυχώσει έτσι κάποιους που θα κινούνται ήδη σε αυτή την κατεύθυνση. Δεν νομίζω δηλαδή ότι ένας καλλιτέχνης με το έργο του μπορεί να σε κάνει άλλο άνθρωπο, αλλά, αν ήδη βρίσκεσαι σε μια διαδικασία αναζήτησης, τότε μπορεί να σε προβληματίσει. Ως εκεί.

 

Πες μας τους στίχους ενός ποιήματος που θα ήθελες να εικονοποιήσεις.

Έχω κάνει παλαιότερα μια σειρά από μικρά έργα με στίχους του Γονατά, του Αναγνωστάκη, του Εμπειρίκου και άλλων. Θα διαλέξω ένα στίχο του Καρυωτάκη από αυτή τη σειρά, που θα μπορούσα να προσεγγίσω εικαστικά ξανά και ξανά: Κι ύστερα πια μήτε σκιές δεν είμεθα σκιών.

 

Γιατί σε αγγίζει τόσο πολύ ο συγκεκριμένος στίχος;

Έχει μια βαθιά υπαρξιακή χροιά. Εξάλλου αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και την υπόστασή μας χάρη σε αυτή. Επιπλέον η σκιά είναι η ουσία της φωτογραφίας. Η δεύτερη ατομική μου έκθεση είχε αφορμή -και τίτλο- το Εγκώμιο στη Σκιά ( του Τανιζάκι ).  Η σκιά έχει υπάρξει έντονα στη δουλειά μου με διάφορες μορφές, τελευταία δε με αυτή του στένσιλ.

 

Πώς είναι η εμπειρία να παρουσίαζεις η ίδια τη δουλειά σoυ, στο χώρο σου, χωρίς τη μεσολάβηση μιας γκαλερί;

Ο κοινός τόπος των δύο είναι η επικοινωνία της δουλειάς, η εξωστρέφεια, αλλά εδώ πρόκειται για μια εντελώς άλλη λειτουργία από αυτή της γκαλερί. Παρόλο που η παρουσίαση έχει τη μορφή μίνι έκθεσης ουσιαστικά αντικαθιστά επισκέψεις στο στούντιο, το οποίο απλά δεν έχω. Το ζητούμενό μου είναι προσωπικές συζητήσεις. Καθρεφτίσματα. Και δικά μου και των επισκεπτών μου.

 

Ποια φράση θα ήθελες οπωσδήποτε να συμπεριλάβεις σε ένα μελλοντικό σου έργο;

The impossibility of communicating που θα το μετέφραζα ως το ανέφικτο του επικοινωνείν.

 

Μια ευχή για τη νέα χρονιά στον καλλιτέχνη του σήμερα…

Φτηνά εργαστήρια και συνεργασίες!

 

 

Η έκθεση φιλοξενείται στο αρχιτεκτονικό γραφείο GFRA, Κομνηνών 37, 1ος όροφος, στη Νεάπολη Εξαρχείων.

 

Μπορείτε να την επισκεφθείτε μέχρι και την Κυριακή 12/02/2022, κατόπιν ραντεβού, γράφοντας στο angelikidouveri@yahoo.gr

 

Στο παρακάτω βίντεο η εικαστικός και φωτογράφος Αγγελική Δουβέρη μας ξεναγεί σ’ έναν κόσμο εικόνων, μηνυμάτων και προσωπικών αφηγήσεων μέσα από μια σειρά έργων της, τα οποία αποτελούν ενδεικτική καταγραφή της πολύχρονης δημιουργικής της πορείας, όπως αυτά παρουσιάζονται στον χώρο της GFRA

 

 

 

4 Generations, 2016 from Angeliki Douveri on Vimeo.

 

 

Παρακολουθήστε επίσης κι άλλα βίντεο της Αγγελικής Δουβέρη ακολουθώντας τους

παρακάτω συνδέσμους:

 

No End, 2001
https://vimeo.com/433335945
Εκπνοή, 2005
https://vimeo.com/235383494
Αποκοπή,2005
https://vimeo.com/235383926
Ακύρωση, 2005
https://vimeo.com/235383085

 

Επισκεφθείτε τις σελίδες της εικαστικού:
https://www.angelikidouveri.art/
https://vimeo.com/angelikidouveri

 

Κάντε εγγραφή στο κανάλι μας στο YouTube κι ακολουθήστε τη σελίδα μας στα κοινωνικά δίκτυα
FacebookFacebookTwitterInstagramMixcloud ( Podcasts )

 

 

Η Καλλιόπη Λιαδή γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και κατάγεται από τη Χίο. Σπούδασε ζωγραφική στο Brooklyn College (CUNY) στη Νέα Υόρκη (1990-1995) και έχει κάνει πολλές διαφορετικές διαδρομές στο χώρο της δημιουργικής έκφρασης. Όσες ολοκληρώθηκαν είχαν αίσιο τέλος, ενώ κάποιες εξελίσσονται ακόμα. Σημαντικοί σταθμοί αποτέλεσαν η εγκατάσταση της στη Χίο και η δημιουργία της πολιτιστικής δράσης «Αίθουσα Τεχνών Καλλιόπη» (2006 – 2014).
Τα τελευταία χρόνια μπήκε στον κόσμο της αφηγηματικής τέχνης που τώρα εξερευνά δημιουργώντας πια εικόνες με τον προφορικό λόγο.
Συνεργάστηκε με την πολιτιστική ιστοσελίδα “Απλωταριά”, κυρίως, ως παραγωγός της εκπομπής-podcast “Ανοιχτά Ημερολόγια” (2015-2018). Από το 2018 η εκπομπή μεταδίδεται κάθε Πέμπτη, 8 – 9 μ.μ., στο διαδικτυακό “Πορτοκαλί Ραδιόφωνο”. Από το 2016 συντονίζει εικαστικά εργαστήρια για παιδιά στην “Ομάδα έκφρασης και παιχνιδοπλασίας Αερικό”.